بازخواني تأثير آيين مهرپرستي بر آراء سهروردي

سهرودي بر اساس حكمت خالده (حكمت جاويدان، جاويدان خِرد) معتقد است كه حكمت حقيقي در همۀ زمان‌ها و مكان‌ها امري واحد است. بر همين اساس سهروردي از همه حكمت‌ها و آيين‌هاي پيش از خود بهره برده است. از جمله اين آيين‌ها مهرپرستي است كه برخي از پژوهشگران نيز تلاش كرده‌اند ابعادي از تأثيرپذيري سهروردي از آيين مهر را نشان دهند. برخي مانند كربن و دكتر ديناني با اشاره به مفاهيم خورشيد (هورخش) و خره كياني به تبيين تأثير آيين مهري بر آراء شيخ اشراق پرداخته‌اند و برخي نيز مانند دكتر عاليخاني تلاش كرده‌اند كه با تطبيق بخش‌هايي از رساله مونس العشاق با قطعاتي از مهريشت، يادآور شوند كه سهروردي از محتواي مهريشت آگاه بوده و از اين محتوا در نگارش داستان‌هاي تمثيلي خود بهره برده است و از آنجا كه محتواي مهريشت، در ستايش ايزدمهر توسط مغان آيين مهر بعد از مرگ زردشت نوشته شده است، گويي سهروردي آگاهانه يا غيرآگاهانه از آموزه‌هاي اين آيين بهره برده است. در اين پژوهش با بازخواني تأثير آيين مهرپرستي بر آراء سهروردي، مسئله جايگاه «مهر» در نظام هستي‌شناسي سهروردي و تبيين آفرينش بر اساس مهر و قهر در پرتو حكمت خالده مورد بررسي قرار گرفته است. همچنين نشان داده شده است سهروردي بر اساس گرايش به حكمت خالده از مفاهيم هورخش و خره كياني استفاده كرده و معتقد است كه حقيقت واحد با تعابير مختلف در ميان اقوام و ملت‌ها ظهور كرده است. وي خود را ميراث دار حكماي ايران باستان و يونان باستان و مصر باستان و ... مي‌داند و در سايه تعاليم اسلامي تلاش نموده است حقيقت واحد كه در طول تاريخ با تعابير گوناگون مطرح شده را در قاب زمانه خويش بيان نمايد.