بررسي تحليلي اسطورۀ سفر روح در قصۀ غربت غربي سهروردي

انديشۀ هبوط و فروافتادگي روح به سراپردۀ هستي و بازگشت آن به موطن و منزلگاه اصيل و آغازين خويش، جوهرۀ تعاليم و آموزه‌هاي رساله‌هاي رمزي- تمثيلي سهروردي، از جمله رسالۀ «قصۀ غربت غربي» را تشكيل مي‌دهد. اين داستان، كه به نظرمي‌رسد پررمزورازترين و پيچيده‌ترين داستان تمثيلي شيخ اشراق نيز مي‌باشد، روايتي رؤياگونه و رازآميز از سفر روح به عالم ماده و ديدار با اصل آسماني و نوراني خويش را به تصويرمي‌كشد كه در آن، با پيوند و ملازمۀ ميان فلسفه و عرفان و نيز با بهره‌گيري از نمادپردازيها و اسطوره‌سازيها، از تجربۀ زيستۀ آدمي در جهان ماده و تلاش و كوشش او براي پيوستگي به اصل و نشئۀ الوهي خويش مي‌گويد. همان روايتي كه آدمي را پاره‌اي جداشده از الوهيتي برين مي‌پندارد كه به غربت‌كدۀ هستي درافتاده و روزي نيز به موطن نخستين خويش بازخواهد گشت و حياتي جاودانه خواهديافت. اين نوشته درپي‌آن است تا با رمزگشايي از اين داستان رمزي- تمثيلي، محورهاي اساسي جهان‌شناسي شيخ اشراق را در موضوعاتي همچون ثنويت نور و ظلمت، و روح و ماده، هبوط روح و اسارت آن در جهان هستي و نيز مضاميني همچون غربت، فراموشي، بيداري و بازگشت را به تصوير كشد. همچنين با واكاوي و تحليل عناصر رمزي و تمثيلي داستان، به تبيين كلي نظام فكري سهروردي در حوزه‌هايي چون خداشناسي، جهان‌شناسي، انسان‌شناسي و فرجام‌شناسي بپردازد واز اين رهگذر، به رهيافتهايي در مواجهۀ انسان با جهان پديداري و راه عبور از آن، همچنين مخاطرات و دشواريهايي كه رهرو طريق را در قوس صعود، با چالشهاي جدي مواجه مي‌سازد نائل گردد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان از آن دارد كه علاوه بر آموزه‌هايي همچون غربت‌آگاهي، جهان‌نگري غير ثنوي و شرقي- غربي، حضور پير و راهنماي طريق و نيز عنصرآگاهي‌بخشي كه در اغلب داستانهاي رمزي-تمثيلي سهروردي مشترك است، آموزه‌هايي چون تولد ثانوي و بازگشت مجدد به جهان هستي و نيز آموزۀ حضور مداخله‌گرانه و تأثيرگذارانۀ الوهيت در هستي، از جملۀ تعاليمي هستند كه به ويژه در قصۀ غربت غربي بازتاب يافته‌اند و با زيست‌جهان انسان معاصر و نگاه او به حياتي معنادارانه، ارتباط و پيوستگي تام داشته و نقشي راهبردي و هدايتگرانه را برعهده دارند.