مروري سيستماتيك بر مقادير آفلاتوكسين در شير خام و پاستوريزه در منطقه جغرافيايي ايران در يك دهه اخير

مقدمه و هدف: آفلاتوكسين‌ها گروهي از مايكوتوكسين‌ها با خاصيت سرطان‌زايي، موتاژنيك و سركوب‌كنندگي سيستم ايمني بوده كه توسط گروهي از آسپرژيلوس‌ها توليد مي‌شوند. با توجه به انتقال اين سموم از طريق جيره و خوراك توسط دام و ورود به شير، اندازه‌گيري و سنجش مداوم ميزان آفلاتوكسين‌ها در شير حائز اهميت است. هدف مطالعه، مروري بر سنجش‌هاي انجام شده در منطقه جغرافيايي ايران و بررسي كيفيت شير از نظر آلودگي به اين سموم در مقايسه با مقادير مجاز مي‌باشد. روش كار: در روند مرور سيستماتيك، يافته‌هاي اسبق به واسطه‌ي پايگاه‌هاي علمي معتبر ملي در سه گروه درگاه اينترنتي، مقاله و كتب علمي بررسي شده و پس از طبقه‌بندي مدون ضمن درنظرگيري شرايط جغرافيايي و ساير عوامل موثر به بررسي دقيق پژوهش پرداخته شد. يافته‌ها: محدوده‌ي آلودگي شير خام بين 1نانوگرم بر ليتر در شهرهاي كردستان و اهواز در سال 1390 و 2420 نانوگرم بر ليتر در كرمانشاه در سال 1387 مشاهده شده است. ميزان آفلاتوكسين در نمونه‌ها در شهر‌هاي شيراز، تهران، رشت، گرگان، همدان، اصفهان و مياندوآب در بررسي‌هاي انجام شده تا سال 1391 روندي كاهشي داشته و بيش از حد مجاز نبوده است. در بررسي شير پاستوريزه، اين رقم بين 2.7 نانوگرم بر ليتر در اهواز در سال 1391 تا 600 نانوگرم بر ليتر در شيراز در سال 1388 متغير بوده است و تمامي نمونه‌هاي شهر بابل در سال 1386 بيش از حد مجاز آلوده بوده اند. ميزان آلودگي از سال 1386 تا 1391 در اهواز كاهش بسياري يافته است. نتيجه‌گيري: مصرف و متابوليزه شدن خوراك آلوده به سم آفلاتوكسين باعث حضور AfM1 در شير مي‌شود. اين سم به شدت به دما و رطوبت محيطي مقاوم است و در شرايط پاستوريزاسيون از بين نمي‌رود و به فراورده هاي لبني توليدشده نيز منتقل مي شود.از طرفي رطوبت شرايط را بسيار براي رشد قارچ‌هاي مولد مساعد مي‌كند. بنابراين كنترل شرايط آماده‌سازي و انبارداري خوراك،خصوصا در نواحي سردسير و مرطوب اهميت به سزايي در پيشگيري از آلودگي به اين سموم دارد و در صورت بالاتر بودن ميزان آفلاتوكسين در شير توصيه بر عدم استفاده از آن است. استاندارد اروپا ميزان استاندارد آلودگي شير به آفلاتوكسين را 50 نانوگرم بر ليتر تعريف كرده است. در اكثر مطالعات آلودگي بالاتر از سطح استاندارد بوده است، بنابر اين سلامت مصرف‌كنندگان در خطر است و پايش مداوم آلودگي جيره و خوراك و شير توليدي به صورت مداوم توصيه مي‌شود. واژگان كليدي: آفلاتوكسين، شير، ايران