انديشه‌ورزي تاريخي امام علي (ع) در نهج‌البلاغه

شناخت ظرفيت تاريخي انسان يكي از ضروريات و لوازم بررسي تراز انسان در نهج‌البلاغه مي‌باشد. بخش قابل توجهي از معارف نهج‌البلاغه اختصاص به تراز انسان تاريخي داشته كه البته كمتر مداقه و مورد بررسي قرار گرفته است. بر اين اساس هدف پژوهش حاضر تبيين و بررسي ابعاد انديشه‌ورزي تاريخي امام علي (ع) در نهج‌البلاغه خواهد بود. نوع پژوهش «استفاده از منابع موجود» و روش گردآوري اطلاعات «روش تحليل محتوا» در نظر گرفته شد. طي بررسي و مطالعه دقيق چهار منبع و فهارس موضوعي نهج‌البلاغه، در مجموع تعداد 21 مورد (41 فراز) شناسايي گرديد كه به منزله «كليات تاريخي» تلقي مي‌شوند. پژوهش به معرفي و بررسي تمامي آن‌ها پرداخته و به ترتيب ساختار نهج‌البلاغه، فيش‌برداري و هم‌چنين تجزيه و تحليل انجام خواهد گرفت. علاوه بر آن، دريافت مي‌شود كه انديشه‌ورزي تاريخي امام علي (ع) فقط محدود به «كليات تاريخي» نبوده، بلكه «مصاديق و جزئيات تاريخي» نيز گزارش شده‌اند كه البته پژوهش حاضر فقط به معرفي گذرا، اجمالي و خلاص‌گونه آن‌ها اشاره نموده و آن‌ها را در سه بخش اصلي سنخ‌شناسي خواهد نمود: الف) تحليل تاريخي وقايع گذشته (پيامبران)، ب) تحليل تاريخي زمان حال (از بعثت پيامبراسلام (ص) تا شهادت امام علي (ع))، ج) تحليل پيش‌گويي‌هاي تاريخي مربوط به آينده (شامل دو بخش معرفي فتنه‌ها، پيشگويي‌ها و اخبار غيبي وهم‌چنين تحليل قيام امام مهدي (ع)). مباحث «كليات تاريخي» به منزله «اصول و مباني اساسي بينش تاريخي امام علي(ع)» تلقي شده و پيش‌نياز درك صحيح «جزئيات تاريخي» است. انديشه‌ورزي تاريخي امام علي (ع) به تبع آموزه هاي قرآن كريم، رويكردي علت جو، كلان نگر و تحليل گر داشته و برگرفته از نگرش قرآن به سرگذشت آدمي است. در نگاه امام علي (ع) تاريخ بشريت در سه بخش يعنى آفرينش و برگزيدن آدم (آغاز تاريخ)، بعثت پيامبران (مرحله دوم) و ظهور منجى مصلح (انجام تاريخ) تبيين مي‌شود.