كليدواژه :
صنعت نفت , توسعه اقتصادي , بيكاري , رشد اقتصادي , نابرابري
چكيده فارسي :
بررسي رابطه نفت و رشد اقتصادي از محبوب‌ترين موضوعات در ميان اقتصاددانان و پژوهشگران حوزه توسعه است. ايران به‌عنوان يكي از سه دارنده ذخاير عمده نفت و گاز در جهان، طي يك‌صد سال اخير اثرات بسياري از تحولات بازار انرژي در جهان پذيرفته و به‌واسطه سياست‌گذاري‌هاي سالانه و يا بلندمدت مبتني بر درآمدهاي حاصل از فروش نفت و فرآورده‌هاي وابسته، يكي از كشورهاي مهم از منظر اثرگذاري نفت بر روند توسعه اقتصادي است. صنعت نفت از مؤثرترين و بزرگ‌ترين صنايع در جهان و به‌ويژه ايران است، نفت علاوه بر آنكه منبع تأمين انرژي در دنياي امروز است، نقش مهمي در قدرت ملي و اعتبار بين‌المللي كشورهاي مختلف ايفا كرده و محور بسياري از رقابت‌هاي ژئواكونوميك در دنياي امروز است. اقتصاد ايران از منظر شاخص‌هاي مختلف، سطوح وابستگي مشخصي به نفت دارد اما به‌طوركلي بامطالعه آثار تحقيقي و پژوهشي گوناگون، مي‌توان ادعا كرد اقتصاد ايران تا حدود قابل‌توجهي به صادرات نفت وابسته است. تقريباً حدود 50 درصد از درآمدهاي ملي و حدود 80 درصد از صادرات سالانه كشور به نفت، گاز و مشتقات نفتي وابسته است. وضعيتي كه تأثيرات مشخصي بر ساختارهاي اقتصاد ايران و تحولات سياسي و اجتماعي كشور داشته است. نفت كه از آن به‌عنوان منبع اصلي تأمين انرژي جهان ياد مي‌شود، موتور رشد اقتصادي كشور بوده و در كنار گاز، نهاده ضروري توليد، پيش‌نياز رشد شهرنشيني و متغير كليدي رشد توليد صنعتي در ايران است. پيشرفت اقتصاد ايران طي يك‌صد سال اخير، زمينه افزايش قابل‌توجه مصرف اين ماده شيميايي شده است. مرور آمارهاي اقتصادي ايران در دهه‌هاي مختلف نشان مي‌دهد در حدفاصل انتهاي دهه 80 تا ابتداي 90، افزايش نفت و درآمدزايي اين بخش به اوج خود رسيده است. گرچه افزايش قيمت نفت به‌صورت مقطعي در بهبود بخشي از شاخص‌هاي اقتصادي در كشور مؤثر واقع شده است، اما به‌طوركلي رشد صنعت نفت در ايران نتوانسته اثر مثبتي بر كيفيت سياست‌گذاري و وقوع رشدهاي فقرزدا، كه كاهنده نابرابري و بيكاري و مقوم رفاه است، داشته باشد. پژوهش حاضر با بررسي دامنه‌اي از تحقيقات علمي و اسناد تاريخي، سعي دارد از محل بررسي روند تغييرات درآمد كشور در بخش نفت در دهه‌هاي مختلف، ناكامي ايران در رفع فقر، كاهش بيكاري و افول نابرابري را مورد كنكاش قرار دهد. داده‌هاي موجود نشان مي‌دهد عليرغم برخي توفيقات در طول يك‌صد سال اخير، روند جهش رفاه ملي ايرانيان بي‌ثبات بوده و اين وضعيت نابرابري را تشديد كرده است.
چكيده لاتين :
Examining the relationship between oil and economic growth is one of the most popular topics among economists and development researchers. As one of the three holders of major oil and gas reserves in the world, during the last one hundred years, Iran has accepted the effects of many changes in the energy market in the world, and due to annual or long-term policies based on the income from the sale of oil and related products, Iran is one of the countries It is important from the point of view of the effect of oil on the process of economic development. The oil industry is one of the most effective and largest industries in the world and especially in Iran. In addition to being the source of energy supply in today s world, oil plays an important role in the national power and international prestige of different countries and is the focus of many geo-economic competitions in today s world. From the point of view of various indicators, Iran s economy has certain levels of dependence on oil, but in general, by studying various research works, it can be claimed that Iran s economy is significantly dependent on oil exports. Almost 50% of the national income and 80% of the country s annual exports depend on oil, gas and oil derivatives. A situation that has had certain effects on the structures of Iran s economy and the political and social developments of the country. Oil, which is referred to as the main source of energy supply in the world, is the engine of economic growth of the country and, along with gas, it is an essential production input, a prerequisite for the growth of urbanization and a key variable for the growth of industrial production in Iran. The progress of Iran s economy over the last hundred years has led to a significant increase in the consumption of this chemical. A review of Iran s economic statistics in different decades shows that between the end of the 80s and the beginning of the 90s, the increase in oil and income generation in this sector reached its peak. Although the increase in the price of oil has been effective in improving part of the economic indicators in the country, but in general, the growth of the oil industry in Iran has not been able to have a positive effect on the quality of policy making and the occurrence of poverty-reducing growth, which reduces inequality and unemployment and is a source of well-being. Have. The current research, by examining a range of scientific research and historical documents, tries to explore Iran s failure to eliminate poverty, reduce unemployment, and decline inequality from the perspective of examining the changes in the country s income in the oil sector in different decades. The available data show that despite some successes during the last one hundred years, the process of leaping the national welfare of Iranians has been unstable and this situation has intensified the inequality.
