پديدآورندگان :
توسلي اميرعلي دانشكده علوم جغرافيايي، دانشگاه خوارزمي تهران , كياني سارا گروه ژئومورفولوژي، دانشكده علوم جغرافيايي، دانشگاه خوارزمي , كاوياني راد مراد گروه علوم انساني، دانشكده علوم جغرافيايي، دانشگاه خوارزمي تهران
كليدواژه :
پلاياي درياچه نمك , شوري خاك , امنيت زيست‌محيطي , تغيير اقليم , دخالت انساني.
چكيده فارسي :
محدوده درياچه نمك ميان سه استان اصفهان، قم و سمنان قرار گرفته است اما كاركرد درياچه نمك و تأثيرپذيري و تأثيرگذاري آن بر محيط طبيعي، محيط‌زيست و محيط اقتصادي و اجتماعي پيرامون آن و استان‌هاي ديگري را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهد. طبيعتاً شكل‌گيري بحران در اين درياچه، مي‌تواند به لحاظ زيست‌محيطي، اقتصادي و اجتماعي، تأثيرات منفي بر جوامع انساني و ساكنان نواحي پيرامون داشته باشد. بنابراين هدف از پژوهش حاضر، شناسايي تغييرات زماني- مكاني پلاياي درياچه نمك و در وهله بعدي بررسي و تحليل اثرات تغييرات پلايا بر امنيت زيست‌محيطي نواحي پيراموني است. براي دستيابي به اين هدف، در ابتدا، با استفاده از شاخص‌هاي شوري خاك ازجمله شاخص شوري استانداردشده (NDSI)، شاخص شوري 1 (SI1)، شاخص شوري 2 (SI2 ) و شاخص درجه روشنايي(BI)، پهنه‌هاي نمكي طي بازه زماني 30 ساله (1992-2021) با فواصل زماني پنج‌ساله شناسايي شد. سپس با استفاده از روش حداكثر احتمال (Maximum Likelihood) پهنه پلاياي نمك پهنه‌بندي شد و به چهار نوع پوشش اراضي، شامل پهنه آبي، پهنه مرطوب، پهنه نمكي و ساير كاربري طبقه‌بندي شد. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه به دليل كاهش ورودي آب به درياچه درنتيجه احداث سد در بالادست حوضه و اثرات تغيير اقليم، پهنه آبي يا درياچه فصلي درياچه نمك از بين رفته و پهنه نمكي در اين قسمت گسترش‌يافته است. بيشترين تغييرات درياچه مربوط به بخش شمال غربي درياچه است كه مهم‌ترين رودخانه‌‌ها ازجمله جاجرود، شور، قره‌چاي و قمرود به اين بخش از درياچه، زهكشي و تخليه مي‌شوند. ازاين‌رو، درنتيجه سدسازي بر روي رودخانه‌هاي مذكور، جريان آب به داخل درياچه روند نزولي را نشان مي‌دهد. همچنين نتايج حاكي از آن است كه به دليل فقدان سكونتگاه‌ها و جوامع انساني در نزديكي درياچه نمك با توجه به شرايط طبيعي و اقليمي منطقه، نمي‌توان بروز رخدادهاي زيست‌محيطي كه مسائل امنيتي و سياسي را تحت شعاع قرار دهد در كوتاه‌مدت انتظار داشت.
چكيده لاتين :
The Namak Lake is situated between three provinces: Isfahan, Qom, and Semnan. However, the functioning of Namak Lake and its susceptibility to environmental, ecological, economic, and social influences not only affect the immediate surroundings but also impact other provinces. Naturally, a crisis in this lake can have negative effects on human communities and the residents of the surrounding areas in terms of environmental, economic, and social aspects. Therefore, the aim of this research is to identify the temporal-spatial changes in the salinity of Namak Lake and, subsequently, to investigate and analyze the effects of these changes on the environmental security of the surrounding regions. To achieve this goal, salt zones were identified using soil salinity indices, including the Normalized Difference Salinity Index (NDSI), Salinity Index 1 (SI1), Salinity Index 2 (SI2), and Brightness Index (BI), over a 30-year period (1992-2021) with five-year intervals. Then, using the maximum likelihood method, the salt zones were classified into four land cover types, including water zone, moist zone, salt zone, and other uses. The results of this study indicate that due to the reduction in water inflow into the lake as a result of dam construction in the upstream basin and the effects of climate change, the water zone, or seasonal lake, of Namak Lake has disappeared and the salt zone has expanded in this area. The most significant changes in the lake are related to the northwestern part of the lake, where major rivers such as Jajrood, Shur, Qarechai, and Qamaroud flow into this part of the lake, contributing to its drainage. Therefore, dam construction on these rivers has led to a downward trend in water flow into the lake. Furthermore, the results suggest that due to the absence of settlements and human communities near Namak Lake and the natural and climatic conditions of the region, it is not expected that environmental incidents that could have security and political implications will occur in the short term.
