هيدرورئاليسم؛ نگرشي واقع‌گرايانه به حكمراني‌آب در الگوي رقابتي دولت‌هاي ساحلي حوضه‌ رودخانه‌هاي فرامرزي دجله و فرات و هيرمند

Hydrorealism; A realistic approach to water governance in the competitive model of the coastal states of the Tigris, Euphrates and Hirmand transboundary river basins

بي‌شك آب يك جستار سياسي براي دستيابي به قدرت بشمار مي رود؛ و مديريت و حكمراني بر روي اين منبع حياتي از مسائل مهم و پيچيده‌ در مناسبات ميان دولت‌هاي ساحلي حوضه رودخانه‌هاي فرامرزي مشترك محسوب مي‌شود. در موارد متعددي، كشورهاي بالادست حوضه‌ها به دليل موقعيت هيدروهژموني خود سعي مي‌كنند تا نسبت به موقعيت خود برعليه كشورهاي پائين‌دست سوءاستفاده كنند. هدف اين مقاله بررسي تطبيقي شيوه حكمراني‌آب در الگوهاي رقابتي حوضه رودخانه‌هاي فرامرزي مشترك با تاكيد بر دجله و فرات و هيرمند است. سوال اصلي مقاله اين است كه شيوه حكمراني‌آب در دو حوضه دجله و فرات و هيرمند چگونه است؟و چگونه بر الگوهاي رقابتي دولت‌هاي ساحلي ناشي از آن تأثير مي‌گذارد. روش تحقيق اين مقاله توصيفي-تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و آرشيوي است. نتايج اين مقاله نشان مي‌دهدكه تركيه و افغانستان هرچندكه در دو حوضه رودخانه اي فرامرزي متفاوتي هستند، اما از نظر شيوه حكمراني‌آب همتاي يكديگر مي‌باشند. اتخاذ اين شيوه حكمراني‌آب بر دامنه اختلافات آبي و الگوهاي رقابتي در هر دو حوضه افزوده است و براي ايران اثرات سوء زيادي دارد. بنابراين، مي‌توان با تدوين يك برنامه يا قانون جامعي در زمينه بهره‌برداري مشترك بر روي منابع آب‌هاي اين دو حوضه از مشكلات و تنش‌هاي رقابتي در اين دو حوضه كاست.

Undoubtedly, water is a political quest to gain power; And the management and governance of this vital resource is considered one of the important and complex issues in the relations between the coastal states of the common transboundary river basins.In many cases, the countries upstream of the basins try to abuse their position against the downstream countries due to their hydro-hegemonic position. The purpose of this article is a comparative study of water governance in the competitive patterns of common transboundary river basins with emphasis on Tigris, Euphrates and Hirmand. The main question of the article is, what is the way of water governance in the Tigris, Euphrates and Hirmand basins? And how does it affect the competitive patterns of the coastal states. The research method of this article is descriptive-analytical and using library and archival sources. The results of this article show that although Turkey and Afghanistan are in two different transboundary river basins, but they are equal in terms of water governance. The adoption of this water governance method has increased the scope of water disputes and competitive patterns in both basins and has many negative effects especially for Iran. Therefore, it is possible to reduce the problems and competitive tensions in these two basins by formulating a comprehensive plan or law in the field of joint exploitation of the water resources of these two basins.