آسيب شناسي الگوي نظام تقسيمات كشوري ايران و ارائه الگوي بهينه

تقسيمات كشوري يكي از راهبردهاي بنيادي در نظام آمايش سرزمين است كه فضاي جغرافيايي(طبيعي- انساني) را به واحدهاي همگن و هم افزا، به منظور فراهم كردن زيربناي نظام آمايش سرزمين تقسيم مي كند . از اهداف اساسي مقوله تقسيمات كشوري، مي توان به اداره بهينه قلمرو ملي سرزمين، اعمال حاكميت ملي، ارائه خدمات رساني بهينه، كمك به همگرايي ملي و توسعه هماهنگ و متوازن واحدهاي سياسي - فضايي اشاره كرد. هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي آسيب شناسي و ارائه الگوي مطلوب نظام تقسيمات كشوري مي باشد. مبناي گردآوري اطلاعات براي پاسخگويي به پرسش هاي (مهمترين آسيب هاي نظام تقسيمات كشوري ايران كدامند؟ و همچنين الگوي بهينه سازماندهي سياسي فضا در ايران چگونه بايد باشد؟) به روش ( مصاحبه ) و كتابخانه اي بوده و تجزيه‌وتحليل اطلاعات گردآوري شده به روش كيفي و با استفاده از تئوري زمينه‌اي يا گراندد تئوري صورت پذيرفت. نتايج پژوهش نشان داد، نظام تقسيمات كشوري در نيم قرن گذشته به واسطه ضعف هاي بنيادي در نظام حكمراني (قانون تقسيمات، فرايند عملياتي - مطالعاتي و پيوند زدن مقوله توسعه(برخورداري از اعتبارت و امتيازات دولتي) با ارتقاء سطح واحدهاي تقسيماتي نتوانسته كارآمدي لازم را داشته باشد. اين عوامل و فرايند حكمراني موجود نظام تقسيمات كشوري، آسيب هاي مختلفي از جمله ، عدم تبعيت اصلاحات تقسيماتي از اصول جغرافيايي و قانوني، نفوذ و فشار نيروهاي غير رسمي، تضعيف جايگاه روستا، عدم مشاركت جامعه محلي در امور برنامه ريزي، افزايش سطوح ناكارآمد سلسله مراتبي، تنش هاي مكاني و ناحيه اي، نابرابري فضايي، تمركزگرايي مراكز خدمات رساني و مهاجرت از نواحي استراتژيك مرزي را به همراه داشته است. در اين راستا و بر اساس بررسي شرايط جغرافياي سياسي كشور نظام بهينه تقسيمات كشوري بايد به گونه باشد كه بر پايه اصول كشورداري ( اصل تمركز زدايي و تفويض اختيارات، اصل عدالت فضايي، اصل مشاركت، اصل آمايش سرزمين و اصل هويت ملي) بتواند بسترهاي لازم براي تقويت همگرايي ملي، يكپارچگي سرزميني و توسعه پايدار را فراهم كند.