تكتونواستراتيگرافي و تكتونوماگماتيسم شمال بيرجند

شمال بيرجند بخشي از پهنه ساختاري خاور ايران در مجاورت حاشيه شمال باختري بلوك لوت است. در حوضه فليشي شرق ايران سنگ هاي قديمي تر از كرتاسه رخنمون ندارند. واحدهاي ليتودميك و سنگ چينه اي منطقه مورد مطالعه شامل مجموعه افيوليتي، فليشهاي دگرگون شده كرتاسه بالايي، توربيدايت هاي و نهشته هاي كم عمق كرتاسه پاياني، واحد هاي فليشي پالئوسن و ائوسن، واحد سنگ آهكي و مارني ائوسن، واحد ماسه سنگي ائوسن، مجموعه ولكانيكي ائوسن، كنگلومراي نئوژن، واحد كنگلومرايي پليوكواترنر، نهشته هاي كواترنر قديم و نهشته هاي كواترنر جديد است. در خصوص تشكيل مجموعه هاي افيوليتي و رسوبات همراه آنها با توجه به مطالعات فسيلي و سن سنجي مطلق اعتقاد بر اين است كه در طي آپتين و آلبين تشكيل شده اند و جايگيري مجموعه افيوليتي در شرق ايران در پايان كرتاسه تا اوايل پالئوسن اتفاق افتاده است. مجموعه افيوليتي و رسوبي همراه آنها در اثر تنش هاي فشاري در طي كرتاسه پسين دچار دگرگوني خفيف مي شود. نهشته هاي زيردريايي در حد اسليت و فيليت دگرگون و پريدوتيت ها و بازالت هاي زير دريايي نيز دچار دگرساني شده اند.در پايان كرتاسه در اثر خروج كل منطقه از آب يك ناپيوستگي عمومي و وسيع درمرز كرتاسه و ترشياري در محدوده مورد مطالعه و شرق ايران ديده مي شود. پس از آن در طي پالئوسن پسين- ائوسن يك حوضه رسوبي جديد در منطقه تحت تاثير يك فاز كششي ايجاد شده است. در اواخر ائوسن در اثر حركات فشاري در منطقه، حوضه هاي رسوبي از آب خارج شده و و لكانيسم در اواخر ائوسن، اليگوسن رخ مي دهد. پس از آن در اثر بالا آمدن كل منطقه در ميوسن، تحت تاثير فرسايش قرار گرفته و مجموعه رخساره هاي مولاس در چند نوبت تشكيل مي شودو نهشته ها دچار چين خوردگي مي شود. اما رسوبات جديدتر كواترنر به صورت نسبتا افقي در ترازهاي مختلف تشكيل شده است در بين مدل هاي تكتونيكي ارائه شده براي منطقه تاكنون ، ابتدا طرح فروروانش براي تشكيل مجموعه هاي سنگي منطقه پيشنهاد شد. همچنين مدل اوركلاين پيشنهاد گرديده است. اخيرا با توجه به عدم گسترش خطي مجموعه هاي ولكانيكي، اعتقاد بر اين است منشاء ماگماي ولكانيسم ائوسن پسين- اليگوسن به گوشته نسبت داده شود كه احتمالاً توسط فرورانش سيستان در كرتاسه پسين متاسوماتيزه شده است. به نظز مي رسد مدل اخير با اطلاعات زمين شناسي بهتر همخوان است