كاربرد گراديان هيدروليكي و نرخ پمپاژ در اصلاح روش آسيب‌پذيري GALDIT براي ارزيابي خطر شوري در آبخوان ساحلي اروميه

The Application of hydraulic gradient and pumping rate in modifying the GALDIT vulnerability method to Assessment the risk of salinity in Urmia coastal aquifer.

آب‌هاي‌زيرزميني يكي از منابع اصلي تأمين آب شرب، كشاورزي و ... مي‌باشد، بنابراين توجه به امـر مديريت در سفره‌هاي آب زيرزميني بسيار داراي اهميت مي‌باشد. با توجه به روند برداشت بي‌رويه آب از منابع آب زيرزميني به ويژه در منـاطق سـاحلي تعـادل بـين جبهه‌هاي آب شور و شيرين در اينگونه سفره‌ها بهم خورده است. مهمترين پارامترهاي مؤثر جهت بررسي اثر تهـاجم جبهه‌هاي آب شور دريا به ساحل عبارتند از نوع آبخوان اعم از آبخـوان آزاد، آبخـوان تحـت فـشار، نـشتي و سـاير، هدايت هيدروليكي آبخوان، عمق سطح آب زيرزميني بالاتر از سطح دريا، فاصله از نوار شور ساحلي، اثر پارامترهـاي كيفي آب شور دريا بر نوار ساحلي و ضخامت آبخوان كه همه اين پارامترها در يك شـاخص آسـيب‌پـذيري بـه نـام GALDIT ارائه و براي آسيب‌پذيري آبخوان‌هاي ساحلي مورد استفاده قـرار مـي‌گيـرد. در اين مطالعه از اين شاخص براي ارزيابي آسيب‌پذيري آبخوان دشت اروميه استفاده شد. سپس به منظور اصلاح شاخص مذكور، دو پارامتر i (گراديان هيدروليكي) و P (نرخ پمپاژ) به مدل GALDIT اضافه شدند. نتيجه حاصل تهيه 7 نقشه آسيب‌پذيري آبخوان بود كه هر كدام داراي پارامترهاي مختلفي هستند. مقدار آسيب‌پذيري در آبخوان دشت اروميه با توجه به شاخص‌هاي مختلف مورد بررسي بين 2 تا 11/8 متغير است و طبقه‌بندي كلي نقشه‌ها به 6 كلاس طبقه‌بندي شد. شاخص GALDIT داراي 6 طبقه آسيب‌پذيري و شاخص‌هاي GAiDIT و GAiDIT-P داراي 3 طبقه آسيب‌پذيري هستند. اضافه شدن پارامتر i در شاخص GALDIT-i و پارامترهاي i و P در شاخص GALDIT-iP باعث افزايش شدت آسيب‌پذيري شده است. به طوري كه با اضافه شدن پارامترهاي i و P درصد و مقادير مساحت طبقات آسيب‌پذيري تغيير كرده و شدت آسيب‌پذيري بيشتر شده است. به طور كلي مي‌توان بيان كرد كه در مناطق شرقي و مركز دشت اروميه و در حاشيه ساحلي آبخوان مورد نظر شدت آسيب‌پذيري خيلي زياد تا زياد مي‌باشد و در قسمت غربي و فاصله‌هاي دورتر از ساحل، ميزان شدت آسيب‌پذيري كمتر مي‌شود. طوري كه در قسمت جنوب شرقي آبخوان مورد بررسي ميزان و شدت آسيب‌پذيري نسبت به ساير نقاط بيشتر مي‌باشد. نتايج ضريب همبستگي شاخص‌ها با پارامتر كيفي Cl نشان داد كه ضريب همبستگي شاخص‌هاي GALDIT-P و GALDIT-iP به ترتيب با 67/0 و 66/0 بيشتر از ساير شاخص‌ها است و اين نشان دهنده اين است كه اين شاخص‌ها نقشه آسيب‌پذيري دقيق‌تري در اختيار ما قرار مي‌دهند. همچنين آناليز حساسيت حذف پارامترهاي مدل نيز نشان داد، كه تغيير شاخص آسيب‌پذيري در تمامي شاخص‌هايي كه پارامتر i اضافه شده، با حذف اين پارامتر بيش‌تر از ساير پارامترهاست و براساس آناليز حساسيت تك پارامتري پارامتر i به عنوان مؤثرترين پارامتر در ارزيابي آسيب‌پذيري شناخته شده است، زيرا ميانگين وزن مؤثر آن بالاتر از وزن تئوريك آن در شاخص‌هاي به كار برده شده است. توليد وزن جديدي براي هر پارامتر نيز حاصل نتايج آناليز حساسيت تك پارامتري بوده و بدين صورت است كه وزن پارامترهاي نوع آبخوان (G)، اختلاف تراز سطح آب دريا با آب زيرزميني (L)، فاصله تا ساحل (D) و گراديان هيدروليكي (i) افزايش يافته و در بقيه پارامترها كاهش يافته است.

Groundwater is one of the main sources of drinking water supply, agriculture, so the management of underground water table is very important. Extreme groundwater extract has disturbed the balance of saltwater and freshwater, resulting in significant saltwater intrusion in many parts of the aquifer. The most important factors controlling seawater intrusion were found to be the following: Groundwater occurrence (aquifer type; unconfined, confined and leaky confined); Aquifer hydraulic conductivity; Depth to groundwater Level above the sea; Distance from the shore (distance inland perpendicular from shoreline); Impact of existing status of sea water intrusion in the area and Thickness of the aquifer, which is being mapped. The acronym GALDIT is formed from the highlighted letters of the parameters for ease of reference. In this study, this index was used to evaluate the vulnerability of the Urmia plain aquifer. Then, in order to modify the mentioned index, two parameters i (hydraulic gradient) and P (pumping rate) were added to the GALDIT model. The result was the preparation of 7 aquifer vulnerability maps, each of which has different parameters. The amount of vulnerability in the aquifer of Urmia Plain varies between 2 and 8.11 according to the various indicators investigated, and the general classification of the maps was classified into 6 classes. GALDIT index has 6 vulnerability classes and GAiDIT and GAiDIT-P indicators have 3 vulnerability classes. The addition of the i parameter in the GALDIT-i index and the i and P parameters in the GALDIT-iP index has increased the severity of vulnerability. So that with the addition of i and P parameters, the percentage and area values of the vulnerable classes have changed and the intensity of vulnerability has increased. In general, it can be said that in the eastern and central regions of the Urmia plain and on the coastal edge of the aquifer, the intensity of vulnerability is very high to high, and in the western part and farther from the coast, the intensity of the damage is Acceptability decreases. So that in the southeastern part of the studied aquifer, the degree and severity of vulnerability is higher than in other places.