سياست خارجه چندجانبه‌گرا و صنعت خودرو:مورد مطالعاتي ايران خودرو و سايپا

حضور خودروسازان ايراني در كشورهاي در حال توسعه آسيايي (‌جمهوري آذربايجان، سوريه و عراق)، آفريقايي (‌سنگال) و آمريكاي لاتيني (‌ونزوئلا) به‌عنوان تجربه‌اي در حوزه صادرات صنايع پيچيده ايران مورد توجه فعالان اقتصادي كشور قرار دارد. با اين حال عليرغم سرمايه‌گذاري و صرف منابع بسيار از سوي ايران، عملكرد اين سايت‌ها مطلوب نبوده و صرفه اقتصادي لازم را ندارند. از اين رو بازخواني اين تجربه و احصاي منطق پشتيبان آن ضروري به نظر مي‌رسد. مقاله حاضر در پي چنين هدفي است. چارچوب نظري اين مقاله، چارچوب جريان‌هاي چندگانه جان كينگدان و روش آن كتابخانه‌اي و مطالعه اسناد است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه منطق پشتيبان تاسيس سايت‌هاي توليدي خودروسازان ايراني در كشورهاي در حال توسعه، سياست خارجي چندجانبه‌گراي جمهوري اسلامي ايران در دهه 2000 بود كه ناشي از به هم پيوستگي سه جريان مسئله سياستي (‌افزايش آمار توليد خودرو در كشور)، راه‌حل سياستي (‌شكل‌گيري اجتماع سياستي حول صادرات خودرو به كشورهاي در حال توسعه با درآمد سرانه افزايش‌يافته) و سياسي (‌به قدرت رسيدن چهره‌هاي مخالف نظم جهاني يكجانبه‌گرا به توليت آمريكا در ايران و كشورهاي هدف) بود. مقاله حاضر نتيجه مي‌گيرد كه عليرغم انزواي منطق پشتيبان مذكور در طول دهه 2010، با آغاز دولت سيزدهم در ايران تمايل به آن شدت گرفته و سياست پيشين را بازتوليد كرده است.

The presence of Iranian car manufacturers in the developing countries of Asia (Azerbaijan, Syria and Iraq), Africa (Senegal) and Latin America (Venezuela) as an experience in the field of exporting Iran s complex industries is of interest to the country s economic activists. However, despite the investment and spending of many resources on the part of Iran, the performance of these sites is not favorable and they do not have the necessary economic efficiency. Therefore, it seems necessary to reread this experience and the logic behind it. This article seeks such a goal. The theoretical framework of this article is John Kingdon s Multiple Streams Framework (MSF) and its library and document study method. The findings show that the rationale behind the establishment of production sites of Iranian automobile manufacturers in developing countries was the multilateral foreign policy of the Islamic Republic of Iran in the 2000s, which resulted from the interdependence of three political issues (increasing the number of automobile production in the country), political solutions (formation the policy community was around the export of cars to developing countries with increased per capita income) and political (the coming to power of the officials opposed to the unilateral world order to the American rule in Iran and the target countries). The current article concludes that despite the isolation of the aforementioned supporting logic during the 2010s, with the beginning of the 13th government in Iran, the tendency towards it intensified and reproduced the previous policy.