ادبيات سيال (خوانشي از مفهوم ادبيات ديجيتال با تكيه بر رويكرد سياليت زيگموند باومن)

امروزه تكنولوژي هاي ديجيتالي نفوذ گسترده اي در زندگي روزمره ما پيدا كرده و كنش هاي ارتباطي و عادتهاي متن خواني و متن سازي ما را بازتعريف كرده اند. چرخش از ارتباطات چهره به چهره به «ارتباطات رسانه اي شده» و گرايش به «ترارسانه ها» و «ابرمتنها» به جاي متون آنالوگ، از جمله عادتهاي زباني و فرهنگي نوظهوري هستند كه تحت تأثير اين تكنولوژي ها به وجود آمده اند. در پرتو اين چرخش فناورانه، ادبيات نيز جلوه ها و نقش هاي ارتباطي جديدي به خود گرفته و از حيث هستي شناختي و معرفت شناختي بازتعريف شده است. شايد بتوان اين چرخش فناورانه را با دوران تاريخ ساز كه در آن، تحولات بزرگ فرهنگي و تاريخي به وقوع پيوست قابل قياس دانست؛ مثالا دوره اي كه كاغذ جاي طومار را گرفت، يا چاپ سربي اختراع شد. اكنون شاهد ظهور ژانر جديد ادبي موسوم به«ادبيات ديجيتال» هستيم؛ ژانري كه در آن ادبيات با فناوري هاي اطلاعات وارد تعامل شده و افقهاي جديدي از خالقيت ادبي را رقم زده است. پيوند ادبيات با فناوري در حيطه ادبيات تطبيقي مكتب آمريكايي قرار ميگيرد. واكاوي نحوه تعامل نظام ادبيات با ساير نظام هاي نشانه اي مثل: سينما، تئاتر، هنرهاي زيبا؛ يكي از تغييرات پارادايمي در نظريه و عمل ادبيات تطبيقي است. اين تغيير پارادايم كه منجر به ظهور شاخه آمريكايي ادبيات تطبيقي شده، قلمرو ادبيات تطبيقي را گسترش داده و آن را از تحليل هاي پوزيتيويستي معطوف به تأثير و تأثرات بوطيقايي بين پلي سيستم ادبي ملل مختلف، به سمت پويش شناسي ادبي در پرتو تعامل نظام ادبيات با نظام هاي بازنمايي از قبيل سينما، تئاتر و هنرهاي زيبا و يا تعامل ادبيات با تكنولوژي سوق داده است. طبق اين پارادايم جديد، ملاحظات سنتي زيبايي شناسي ادبي و يا نقش گفتماني ادبيات در بستر تكنولوژي هاي مدرن، بازتعريف شده و قلمروهاي پژوهشي جديدي شكل گرفته است كه پژوهش در زمينه «ادبيات ديجيتال» يكي از آنهاست. ادبيات ديجيتال طبق تعريف سازمان بين المللي ادبيات الكترونيكي(elo) به ادبياتي گفته مي شود كه با اتكا به تكنولوژي هاي ديجيتال، توليد و يا بازتوليد شده باشد. به عبارت ديگر، ادبيات ديجيتال آن ادبياتي است كه در توليد، توزيع و دريافت خود، به قابليت هاي تكنولوژيكي متكي باشد، به طوري كه نتوان آن را روي كاغذ چاپ كرد. امروزه براي اشاره به اين نوع ادبيات، از اصطلاحاتي چون ادبيات الكترونيكي، ادبيات افتراضي، ادبيات مجازي، ادبيات سايبري، ادبيات فناوري و ساير موارد استفاده مي شود. بنابراين، ادبيات ديجيتال يك ژانر ادبي نوظهور است كه تكنولوژي و زيبايي شناسي ادبي را با تكنيك هايي چون مالتي مديا هايپرمديا و ابرمتن در هم مي آميزد و برايند آن، بازتوليد ادبيات در پرتو زيبايي شناسي ديجيتال است. هدف اين پژوهش، رويكرد به مفهوم ادبيات ديجيتال براي شناسايي اهميت، دلايل پيدايش، ويژگي‌هاي آن و بازتاب‌هاي عصر نقدينگي بر عناصر آن بر اساس رويكرد نقدينگي «زيگمونت باومن» است. براي بررسي و دستيابي به اهداف آن، بر رويكرد توصيفي تكيه كرديم. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه ادبيات سيال، نوعي از ادبيات مصرفي كه از تركيب ادبيات و فناوري ارتباطات مدرن ناشي مي‌شود، فرهنگ جامدي را كه ادبيات كاغذي بر آن استوار بود ذوب مي‌كند و فرهنگ مصرفي انبوه را جايگزين مي‌كند كه هدف اصلي آن افزايش انباشت سرمايه و داراي مجموعه اي از ويژگي ها از جمله نقدينگي موقت، تغيير مستمر و عدم وجود حريم خصوصي است.