آموزه‌هاي اخلاقي در آثار خواجوي كرماني (با تكيه بر منظومه گل و نوروز)

Moral teachings in the works of Khajovi Kermani (based on the Gol and Nowruz system)

نخلبند شعرا كمال‌الدين ابوالعطا محمودبن علي‌بن محمود مرشدي كرماني معروف به «خواجو»، عارف بزرگ و شاعر استاد ايراني در قرن هشتم هجري است. از خواجو شش مثنوي با اوزان مختلف به تقليد از نظامي و فردوسي بر جاي مانده است كه مثنوي «گل و نوروز» يكي از آن‌ها است. وي با توجه به موقعيت زماني و فرهنگي خود از تعاليم اخلاقي عرفاني آگاهي داشته و نسبت به اشاعه آن در آثار خود اهتمام ورزيده است. نگاه خواجو به اين امر همچنين در منظومه‌هاي غنايي او نيز تأثيرگذار بوده است. به نظر مي‌رسد كه مي‌توان تأثير اخلاق و عرفان را در اين دسته از آثار خواجو نيز پي‌جويي كرد. تقريباً تمامي اخلاقيّات عرفاني عمدتاً دو جهت دارند: از يك سو با خلق در ارتباطند و از ديگر سو با خالق. آنچه مسلم است خواجو با اين مباحث اخلاقي و عرفاني آشنايي داشته و هرچند منظومه، اثري غنايي است امّا به قدر امكان سعي در طرح اين مباحث در خلال موضوع عاشقانه آن داشته است. پژوهش حاضر تحقيقي كتابخانه‌اي است كه پس از مطالعه و بررسي كتب مربوطه و فيش برداري از نكات لازم، مدون شده است. با توجه به اينكه اين منظومه به تقليد از خسرو و شيرين نظامي سروده شده، به نظر مي‌رسد كه روحيّات عرفاني نظامي در خواجو بي تأثير نبوده است. از ميان اخلاقيّات عرفاني، برخي موارد جلوه پررنگ‌تر و برخي موارد جلوه‌اي كم‌رنگ‌تر داشته است. خواجو تواضع و ايثار را بيش از ديگر مقامات اخلاقي مدّ نظر قرار داده است و خُلق و حيا جلوه كم‌رنگ‌تري در منظومه داشته است.

Nakhleband poets Kamal al-Din Abul-Ata Mahmud bin Ali bin Mahmud Morshidi Kermani, known as Khwajo , is a great mystic and master poet of Iran in the 8th century of Hijri. There are six masnavis of Khaju with different weights, imitating Nizami and Ferdowsi, of which Gol and Nowruz is one of them. According to his time and cultural situation, he was aware of mystical moral teachings and has made efforts to spread them in his works. Khajo s view of this has also been influential in his lyrical poems. It seems that the influence of ethics and mysticism can also be found in this category of Khajo s works. Almost all mystical ethics mainly have two directions: on the one hand, they are related to creation and on the other hand, they are related to the Creator. What is certain is that Khajo was familiar with these moral and mystical topics, and even though the poem is a lyrical work, he tried to present these topics as much as possible during its romantic theme. The current research is a library research that was compiled after reading and reviewing the relevant books and checking the necessary points. Considering that this poem was written in imitation of Khosrow and Shirin Nizami, it seems that Nizami s mystical spirit was not without influence on Khajo. Among the mystical ethics, some cases have had a more prominent effect and some cases have had a weaker effect. Khajo considered humility and self-sacrifice more than other moral authorities, and modesty had a lesser effect in the system.