شرح و بررسي قصيده أبوذؤيب هذلي در رثاي نُشَيْبَة بن مُحَرِّث

commentary and analysis of the poem of abu Dhuayb al-hadhli in the lamentation of Nasibah bin Moharreth

أبوذؤيب هذلي يكي از شعراي مخضرم است كه اسلام را درك كرد و مسلمان شد اما سعادت ديدار چهره ي مبارك پيامبر (ص) را پيدا نكرد. اهميت فراوان آثار شعراي هذيل و به خصوص أبوذؤيب، موجب شده است تا آن آثار، مورد توجه راويان و مؤلفان بزرگي همچون أصمعي و سكّري قرار گيرد. نكته اي كه بيانگر اهميت و جايگاه والاي ادبي اين قبيله در ميان ساير قبايل است اين است كه عرب هاي ساير قبايل، فرزندان خود را جهت بهره گيري از لغت و فصاحت لهجه ي هذيل به ميان آنان مي فرستادند. هرچند أبوذؤيب به عنوان برترين شاعر قبيله ي هذيل شناخته مي شود اما در بسياري از موارد او متأثر از استاد خود ساعدة بن جؤيّة است. در سرتاسر ديوان أبوذؤيب، واژگان پيچده و دشوار به چشم مي خورد اما غرابت موجود در آن به گونه اي نيست كه مخل فصاحت باشد. از اين رو اشعار أبوذؤيب در فهم مفردات و واژه هاي نامأنوس عربي بسيار مورد استشهاد قرار گرفته است و تك تك ابيات او مورد استشهاد علوم لغت قرار گرفته است. مهمترين مضمون اشعار او، رثاء است تا جايي كه او به عنوان شاعر مرثيه سرا شناخته مي شود. سه عامل مهم را مي توان در مرثيه سرايي أبوذؤيب دخيل دانست كه عبارت اند از: 1- خيانت معشوقه اش أم عمرو. 2- مرگ فرزندانش. 3- مرگ نُشَيبَة دوست صميمي اش. او در مرثيه هاي خود به هيچ وجه ضعف و سستي از خود نشان نمي دهد و خود را در برابر مصيبت ها صبور معرفي مي كند. ساير مضامين اشعار او عبارت اند از: فخر، وصف و غزل. در اين مقاله به بيان وضعيت قبيله هذيل، زندگي نامه ي شاعر، جايگاه شعر او در ادب عربي، مهمترين مضامين اشعار أبوذؤيب و ترجمه و شرح قصيده او در رثاي نُشَيْبَة بن مُحَرِّث پرداخته شده است. در شرح ابيات، به نكات مهم صرفي، نحوي و بلاغي كه در فهم ابيات دخيل اند اشاره شده است.