روش شناسي مضامين كلامي و ادبي جبر و اختيار در انديشه غزالي و مولانا

Methodology of theological and literary themes of determinism and discretion in the thought of Ghazali and Rumi

از مهمترين اصولي‌ كه در مضامين كلامي مد نظر قرار مي‌گيرد توجه به شيوه برخورد با مسئله و موضوع است. مولانا با نگاهي دقيق و موشكافانه بر خلاف نظر اشاعره‌ كه قائل به عدم وجود علت و معلول هستند و آن را نوعي مقارنت مي دانند بر اين عقيده است كه اختيار به خودي خود غايت نيست. او راهي را براي حل مسئله جبر بيان مي كند كه مي توان نام آن را انجذاب گذاشت بدين معني كه انسان ناتوان مقهور جبر مي‌شود و اگر روح قدرتمندي داشته باشد مي‌تواند بر هر آنچه او را مجبور و مقهور مي كند پيروز گردد . غزالي نيز با انكار قاعده عليت و بيان نظريه كسب به جبر نسبي انسان قائل بود.البته هر دو انديشمند با انگيزه هاي متفاوت جبر نسبي را در انسان پذيرفته اند با اين وجود آنان به هيچ يك از دو نظريه «جبرمحض» و «اختيارمطلق» معتقد نيستند.به همين دليل در جستار حاضر، سعي شده به شباهتها و تمايزات موجود در ارتباط با جبر و اختيار با روش كيفي از نوع تحليلي - توصيفي، با توجه به مباني فكري و سلوك معرفتي اين دو انديشمند اشاره و مصداق بارز مقوله تأثيرپذيري و تأثيرگذاري علما در بيان افكار و عقايد بر يكديگر بررسي گردد. جامعه آماري پژوهش حاضر را دفاتر شش گانه مثنوي مولوي و مجموعه آثار غزالي تشكيل داده است.

One of the most important principles that is considered in educational studies is to pay attention to the way of dealing with the problem and the subject. Contrary to the view of the Ash arites, who believe in the absence of cause and effect and consider it as a kind of comparison, Rumi believes that authority is not an end in itself. Rumi states a way to solve the problem of algebra, which can be called absorption, which means that the incapable man is subdued by algebra, and if he has a strong soul, he can overcome whatever compels him. Ghazali also denies the rule. The causality and expression of the theory of acquisition believed in the relative algebra of man. Of course, both thinkers with different motives have accepted relative algebra in man. However, they do not believe in either theory of pure algebra and absolute free will . In the present article, we have tried to point out the similarities and differences between algebra and discretion with a qualitative method of analytical-descriptive method, considering the intellectual foundations and epistemological behavior of the two from an educational perspective and a clear example of the influence of scholars in expression. Thoughts and opinions should be examined on each other.