رويكرد ايجابي به نگاه معرفتي عطار در داستان شيخ صنعان

A positive approach to the epistemological view of Attar in the story of Sheikh Sanaan

داستان شيخ صنعان حكايتي رمزي است كه عطار در منطق الطير با نگاهي معرفتي به آن و پردازش صحنه‌ هاي مختلف داستان به دنبال برجسته نمودن فرهنگ معرفتي براي سالكان نوسفر در اين راه روشن و نوراني است؛ از همين رو، با طرح داستان و پردازش شخصيت‌هاي اصلي و فرعي در اين داستان، به گونه‌اي تعليق‌هاي داستاني را جذاب نموده تا با ايجاد حس همذات پنداري، خواننده را با انگيزه، در پرده‌هاي مختلف داستان، از نقطه شروع تا پايان داستان، با انديشه خود همراه كند. يكي از موضوعات مهم و محوري در اين پژوهش، داشتن رويكردي ايجابي، خاكستري و دو سويه به شخصيت‌هاي اين داستان است؛ براي نمونه، شيخ صنعان به عنوان شخصيت اصلي داستان، نمادي از انسان پاك است كه از مرتبه لاهوتي، به دليل تعلق خاطر به معشوق ترسايي، به مرتبه ناسوتي سقوط مي‌كند و در مرتبه خاكي، گرفتار دام تعلقات نفساني مي‌شود؛ به هر گناهي دست مي‌زند و به همه چيز آلوده مي‌شود؛ به گونه‌اي كه گوهر آسماني و انساني خويش را فراموش مي‌كند و با آلودگي‌هاي زميني‌ انس مي‌گيرد؛ امّا اين وضعيت، با دعا و نيايش مريدان اين پير، ماندگار نمي‌شود و با مدد غيبي از اين اسارت نجات پيدا مي‌كند و به خويشتن خويش در وادي حقيقت باز مي‌گردد. عطار در طرح اين داستان، به صورت محوري به دنبال برجسته نمودن فرهنگ معرفتي و روشن نمودن جايگاه پير، سلوك حقيقي و واقعي، تبعيت و تسليم محض سالك از پير است. از نگاه عطار در صورت تبعيت نكردن سالك از خضر راه، بدون شك، سالك، در اين راه، آسيب‌هاي فراواني خواهد ديد. عطار چنين وضعيتي را مؤيد نداشتن درك صحيح از فرهنگ معرفتي مي‌داند. آن‌چه از نگاه عطار در فرهنگ معرفتي و سلوك الي الله، براي سالكان اين راه حقيقي، پس از داشتن خضر راه مهم و حياتي است، پيوستگي در دعا، ذكر، توجه و توسل به ساحت ربوبي است كه در حقيقت، در چنين فضايي، تبديل و تبّدل از ظلمت به نورانيت صورت مي‌گيرد؛ در غير اين صورت، حيراني و سرگشتگي، پيوسته پا برجا خواهد بود.