روش‌ها و عوامل مؤثر بر رشد تفكر نقادانه با تأكيد بر انديشه اسلامي

Methods and factors affecting the development of critical thinking With an emphasis on Islamic thought

هدف از پژوهش حاضر بررسي روش‌ها و عوامل مؤثر بر رشد تفكر نقادانه در انديشه اسلامي است. طبق تعاليم دين اسلام پرورش قوه نقادي اهميت ويژه‌اي دارد؛ به‌طوري‌كه در دستورات و در عمل بزرگان ديني رواج داشته است و علماي ديني در حوزه تربيت عقلاني از ضرورت آن سخن بسيار گفته‌اند. بر اين اساس، سؤال اصلي اين مقاله آن است كه روش‌هاي تفكر نقادانه از ديدگاه اسلام كدام‌اند؟ و چه عواملي بر رشد تفكر نقادانه مؤثر هستند؟ اين پژوهش، پژوهش بنيادي با روش توصيفي تحليلي مي‌باشد كه با مطالعه متون و منابع ديني نظير قرآن كريم و روايات و احاديث معصومين عليهم‌السلام به دست آمده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه روش‌هاي پرورش نقادي انديشه، مباحثه، مناظره، پرسشگري و ارائه الگو بوده و عوامل مؤثر بر رشد آن نظير تفكر، علم، تزكيه نفس، مشورت و شرح صدر مي‌باشد كه قدرت تجزيه‌وتحليل مباحث علمي و بالطبع توانايي نقد انديشه را بالا مي‌برد كه با عنايت به آن‌ها مي‌توان دستورالعمل‌هايي براي رشد انسان نقاد به دست آورد.

The purpose of the current research is to investigate the methods and factors affecting the development of critical thinking in Islamic thought. According to the teachings of Islam, cultivating the critical faculty is particularly important; So that it has been prevalent in the orders and practices of religious elders, and religious scholars have spoken a lot about its necessity in the field of intellectual education. Based on this, the main question of this article is what are the methods of critical thinking from the perspective of Islam? And what factors affect the development of critical thinking? This research is a fundamental research with a descriptive analytical method, which was obtained by studying religious texts and sources such as the Holy Quran and the traditions and hadiths of the infallible Prophets. The results of the research show that the methods of developing critical thinking are discussion, debate, questioning and presenting models, and the factors that are effective in its development are thinking, science, self-cultivation, consultation and interpretation, which increase the ability to analyze scientific topics and, of course, the ability to criticize thought. It means that by taking care of them, we can get instructions for the development of a critical human being.