بررسي عوامل موثر بر تمايل كشاورزان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري‌نوين (مطالعه موردي: روستاهاي مركز استان غزني، كشور افغانستان)

از جمله كشورهايي كه در مناطق خشك و نيمه خشك جهاني واقع شده كشور افغانستان است، اين كشور از جمله كشورهايي است كه در گذشته مشكلات آبي كمتري داشته است اما تغييرات اقليمي، خشك‌سالي‌هاي شديد و پياپي، رشد جمعيت و افزايش فزاينده تقاضاي آب، بحران كمبود آب را در اين كشور وخيم و نگران كننده كرده است به گونه‌ي كه امروزه قسمت اعظم كشور افغانستان را مناطق كويري، خشك و كم‌آب پوشانده است. با مشاهده وضعيت بحراني ياد شده، بايستي مديريت و حفاظت پايدار منابع آبي اين كشور را به عنوان يك چالش و دغدغه اساسي فراروي مسئولان و مردم محسوب نمود. اين پژوهش به منظور بررسي عوامل موثر بر تمايل كشاورزان استان غزني كشور افغانستان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري‌نوين طراحي و اجرا گرديد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهيت و اهداف، از نوع پژوهش كاربردي و از منظر گرد‌آوري داده‌ها، توصيفي- پيمايشي است. ابزار جمع آوري اطلاعات پرسشنامه‌ مي باشد كه اساس طراحي آن استخراج متغيرها از پيشينه نگاشته‌ها بر اساس تئوري رفتار برنامه ريزي شده بود. تأييد روايي پرسشنامه اين پژوهش با استفاده از نظر اعضاي هيأت علمي دانشگاه لرستان و متخصصان كشاورزي انجام گرفت. براي سنجش ميزان پايايي سوالات طرح شده، مطالعه پيش‌آهنگ در خارج از نمونه اصلي انجام گرفته و براي تأييد آن از محاسبه آزمون آلفاي كرونباخ استفاده شد (۶16/۰ تا 856/۰). جامعه آماري اين پژوهش، كشاورزان استان‌غزني در كشور افغانستان بودند كه تعداد آن‌ها 12781 نفر بود. براساس جدول كرجسي و مورگان، نمونه آماري ۳80 نفري برآورد گرديد. لازم به ذكر است كه به منظور انتخاب اعضاي نمونه از روش نمونه‌گيري چند مرحله‌اي طبقه‌اي متناسب با حجم نمونه استفاده شد و داده‌ها از طريق پرسشنامه گرد‌آوري شدند. نتايج تحقيق نشان داد، بر اساس تئوري اصلي رفتار برنامه ريزي شده، تاثير متغيرهاي هنجار ذهني و كنترل رفتاري درك شده بر متغير تمايل معني‌دار شد. اين دو متغير در مجموع قادر بودند، 515/0 از متغير تمايل كشاورزان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري نوين را پيش‌بيني كنند. همچنين، بر اساس تئوري گسترش يافته رفتار برنامه‌ريزي شده، چهار متغير هنجار ذهني، كنترل رفتاري درك شده، هنجار اخلاقي و هويت خود بر تمايل كشاورزان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري نوين تاثير مي‏گذارند. در مجموع اين متغيرها قادر به پيش‌بيني 620/0 از تغيير‌پذيري متغير تمايل بودند. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه با افزودن دو متغير هنجار اخلاقي و هويت خود به تئوري رفتار برنامه‏ريزي شده، قدرت پيش‏بيني تئوري افزايش يافت. نتايج توصيفي متغير تمايل پاسخگويان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري نوين نشان داد، تمايل رفتاري اكثريت كشاورزان به استفاده از سيستم‌هاي آبياري نوين در حد زياد و خيلي زياد است. علاوه براين، مقايسه تئوري اصلي رفتار برنامه‌ريزي شده و تئوري گسترش يافته رفتار برنامه‌ريزي شده نشان داد، با افزودن دو متغير هنجار اخلاقي و هويت خود به تئوري اصلي رفتار برنامه‏ريزي شده، قدرت پيش‏بيني تئوري به طور قابل توجهي افزايش يافت.