ناترازي بنزين در سايه عدم تحقق حكمراني مطلوب در بخش انرژي

Gasoline imbalance in the shade of lack of proper governance in the energy sector

عدم توازن در توليد و مصرف انرژي در كشور باعث ناترازي شديد در اين حوزه شده است. اين ناترازي، علاوه بر اثرات اقتصادي و اجتماعي، از نظر امنيتي نيز موجب نگراني است. عوامل مختلفي مانند صنعتي شدن كشور، افزايش جمعيت، رشد توليد خودرو، تغيير در سبك زندگي و افزايش تقاضا براي سفر پس از محدوديت هاي ناشي از كرونا، باعث افزايش قابل توجه تقاضاي بنزين شده است. از آنجايي كه توليد بنزين در ده ابرپالايشگاه فعلي كشور، حداكثر 115 ميليون ليتر در روز است و اين به معناي آن است كه مصرف بيش از اين مقدار، مي‌تواند كشور را به مرحله واردات بنزين سوق دهد. عدم عدالت در توزيع و بهره‌مندي از حامل‌هاي انرژي، به ويژه بنزين، همچنان به عنوان يك اضطرار ملي مطرح است. بنزين را مي توان حساس ترين كالاي عمومي دانست كه داراي ارزش سياسي است و تغييرات قيمتي آن، حتي سياست دوباره آربيتراژ هم تصميمي پر ريسك بوده و به سرعت مي تواند به اعتراضات گسترده اجتماعي منجر شود. پژوهش حاضر با هدف تحليل ناترازي در فرآورده هاي نفتي با تأكيد بر ناترازي بنزين و مبتني بر روش توصيفي- تحليلي تدوين شده است. جمع آوري داده ها و اطلاعات نيز به شيوه كتابخانه اي و اسنادي و رجوع به آمارهاي رسمي بوده است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه اضلاع فرآيند حكمراني انرژي در ايران ناقص و سياستگذاري ها و فرآيند تنظيم گري، مبتني بر شواهد و واقعيت هاي ميداني نبوده است. عدم توسعه پالايشگاه ها و پتروپالايشگاه ها، عدم تعادل ميان عرضه و تقاضاي روزافزون انرژي، انتظارات تورمي وابسته به بنزين، سهل الوصول بودن منابع، عدم تناسب ميان قيمت واقعي توليد و فروش آن، نبود تنوع در سبد سوخت هاي مصرفي، استاندارد پايين در خودروهاي توليدي، پايين بودن قيمت حامل هاي انرژي در ايران به نسبت همسايگان و رشد قاچاق سوخت، از جمله مهمترين دلايلي است كه كشور را در وضعيت ناترازي بنزين قرار داده است. طبعاً مديريت اين ناترازي نَه يك انتخاب، بلكه يك ضرورت و اولويت ملي است؛ چرا كه پيامد ناترازي انرژي، نارضايتي عمومي است و از اين رو اساس فلسفه حكمراني به مخاطره مي افتد.