پهنه‌بندي سيل خيزي با استفاده از GIS: مطالعه موردي شهرستان شيراز

Flood Risk Zoning Using GIS: Case Study of Shiraz

سيل يكي از پديده‌هاي طبيعي است كه هر سال خسارات فراواني در نقاط مختلف ايران و جهان به بار مي‌آورد و براي مقابله با آن اقدامات مختلفي انجام مي‌گيرد كه بعضي از اين اعمال، مقابله با خود سيل مثل ايجاد سد و احداث ديوار در حاشيه رودخانه‌ها است و ديگر اقدامات مربوط به مديريت حوضه‌ها است كه شناسايي و پيش‌بيني عوامل موثر در ايجاد و تشديد سيلاب را در بر مي‌گيرد. با‌‌ توجه به اين‌كه براي جلوگيري از بروز اينگونه پديده‌هاي زيان‌ بار نمي‌توان در عوامل و عناصر جوي تغييري ايجاد كرد، هرگونه راه‌ حل اصولي و چاره ساز را بايد روي زمين جستجو كرد. از اين نظر مناطقي كه پتانسيل بالايي در توليد سيل دارند بايد به طريقي شناسايي شوند. در مطالعه حاضر پهنه‌بندي مناطق مستعد به وقوع سيل در حوضه‌ي شهرستان شيراز با استفاده از GIS مورد بررسي قرار گرفته است. جهت انجام مطالعه تعداد 8 پارامتر بعنوان معيارهاي اصلي شناسايي و پس از اماده سازي اين لايه هاي اطلاعاتي در GIS تلفيق شدند. اين لايه هاي اطلاعاتي شامل فاصله از آبراهه، تراكم آبراهه، وضعيت پوشش گياهي، ميانگين بارندگي سالانه، ارتفاعات، شيب، زمين شناسي و كاربري اراضي مي شوند. نتايج بدست امده نشان دهنده مناطق با خطر بالا سيل با مساحت 93/2268 كيلومتر مربع معادل 87/21 درصد از مساحت در حوضه‌ي شهرستان شيراز مي باشد. بر اساس اين نتايج مي توان درباره نحوه استفاده از اراضي و كاربري‌هاي مختلف كشاورزي، صنعتي، خدماتي و مكانيابي سكونتگاه هاي شهري و روستايي تصميم‌گيري نمود تا آثار زيان بار سيل را در حد ممكن به حداقل رساند.

Flood is one of the natural phenomena that causes a lot of damage every year in different parts of Iran and the world. Various actions are taken to deal with the flood risk such as creating dams and building walls on the banks of rivers. Other measures are related to the management of watersheds, which includes the identification and prediction of the effective factors in creating and intensifying floods. In order to prevent the occurrence of such harmful phenomena, any principled solution should be sought on the ground. From this point of view, the areas that have a high potential in generating floods should be properly identified. In the current study, the zoning of flood-prone areas in the Shiraz basin has been investigated using GIS. In order to conduct the study, 8 parameters were identified as the main criteria and they were integrated in GIS. These information layers include the distance from the riivers, density of the rivers, vegetation density, average annual rainfall, elevation, slope, geology and land use. The obtained results showed high flood risk areas with an area of 22568.93 square kilometers, equivalent to 21.87% of the area in the Shiraz basin. Based on these results, it is possible to make decisions about the use of agricultural, industrial, and services and the location of urban and rural settlements in order to minimize the harmful effects of floods as much as possible.