مطالعه و مقايسه ويتامين‌هاي محلول در آب و چربي گياه دارويي مريم گلي شكننده ((Salvia macilenta تحت شرايط اقليمي متفاوت استان كرمان

Study and comparison of water- and fat-soluble vitamins of the medicinal plant Salvia macilenta under different climatic conditions of Kerman province

مقدمه: محيط تاثير زيادي در كيفيت و كميت مواد موثره گياهان داروئي دارد. مهمترين عوامل تغيير در اين زمينه نور، حرارت، ميزان بارندگي و خواص شيميايي و فيزيكي خاك است. تغيير شرايط اقليمي، مواد مؤثره گياهان را از نظر كمي و كيفي به شدت دستخوش تغيير قرار مي‌دهد. گياه مريم‌گلي (Salvia) از خانواده Lamiaceae از شناخته شده‌ترين گياهان با اثرات درماني متفاوت است. گياهان دارويي بسترهاي مهمي را براي سازگاري و دفاع در برابر عوامل محيطي توليد مي‌كنند و در طب سنتي و افزودني‌هاي صنعتي كاربرد دارند. از جمله مواد موثره در گياهان مي‌توان به ويتامين‌هاي محلول در آب و چربي اشاره كرد كه در بسياري از عملكردهاي بيوشميايي گياهان و انسان نقش حياتي دارند. هدف از اين پژوهش، مقايسه‌ي ويتامين‌هاي محلول در چربي و آب گياه Salvia macilenta كه از دو اقليم متفاوت در استان كرمان (كهنوج و دهبكري) جمع اوري شده‌اند، مي‌باشد. مواد و روش‌ها: گياهان دارويي Salvia macilenta از دو اقليم متفاوت گرمسيري (شهرستان كهنوج) و سردسيري (مسير جبال‌بارز- ده‌بكري) استان كرمان در مرحله گل‌دهي جمع‌آوري و شناسايي سيستماتيكي آنها انجام گرفت. جهت شناسايي كيفي ويتامين‌ها از HPLC استفاده شد. نتايج: درگياهان هر دو اقليم دو ويتامين محلول در چربي شناسايي شد كه در دهبكري α-tocopherol به ميزان 77/2 و Retinyl acetate به ميزان 38/0 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك و در گياهان كهنوج α-tocopherol به ميزان 61/2 و Retinyl acetate به ميزان 37/0 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك بود. در بررسي ويتامين‌هاي محلول در آب، در هر دو اقليم، هفت ويتامين شناسايي كه در گياهان دهبكري Ascorbic acid به ميزان 84/98، Riboflavin به ميزان 43/38، Folic acid به ميزان 50/18، Pantothenic acid به ميزان 43/11، Thiamine به ميزان 57/5، Biotin به ميزان 54/4 و Niacin به ميزان 39/3 ميلي‌گرم در هر 100 گرم وزن خشك اندازه گيري و در گياهان كهنوج Ascorbic acid به ميزان 29/119، Riboflavin به ميزان 97/47، Folic acid به ميزان 83/23، Pantothenic acid به ميزان 22/15، Thiamine به ميزان 24/8، Biotin به ميزان 07/6 و Niacin به ميزان 77/3 ميلي‌گرم در هر 100 گرم وزن خشك بود. در هر دو اقليم، Ascorbic acid داراي بيشترين مقدار و Niacin داراي كمترين مقدار بود. يافته‌هاي برجسته: مشخص شد تركيب ويتامين‌هاي محلول در آب و چربي در هر دو اقليم يكسان است اما از نظر مقدار با يكديگر تفاوت داشتند. در بررسي ويتامين‌هاي محلول در چربي، در هر دو منطقه، α-tocopherol داراي بيشترين و Retinyl acetate داراي كمترين مقدار بود، كه تفاوت معني‌داري بين دو منطقه با اقليم متفاوت وجود نداشت. مقايسه ويتامين‌هاي محلول در آب در دو اقليم نشان داد كه Ascorbic acid، Thiamine، Pantothenic acid، Folic acid،Biotin و Riboflavin به‌طور معني‌داري در گياهان كهنوج بيشتر از دهبكري بود. نتيجه‌گيري: اقليم سرد و كوهستاني دهبكري و اقليم گرم كهنوج موجب اختلاف در ميزان ويتامين‌هاي محلول در چربي و ويتامين‌هاي محلول در آب شده است و اين نشان از تاثير آب و هوا و شرايط محيطي بر روي ميزان ويتامين‌ها است، اما تاثيري بر نوع ويتامين ها نداشت.