مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - مطالعه و مقايسه فيتواسترول‌ها و اسيدهاي چرب گياه دارويي Salvia macilenta تحت شرايط اقليمي متفاوت استان كرمان

چكيده فارسي :

مريم‌گلي شكننده (Salvia macilenta) گياهي درختچه‌اي و بومي ايران است كه به سبب داشتن خواص دارويي، گياهي دارويي و ارزشمند محسوب مي‌شود. گياهان مجموعه متنوعي از متابوليت‌هاي اوليه و ثانويه را به عنوان بخشي از رشد و نمو طبيعي يا در پاسخ به حمله يا استرس پاتوژن سنتز مي‌كنند. آب و هوا با تاثير خود بر گياهان موجب تغيير در پارامترهاي مورفولوژيك و فيزيولوژيك گياهان مي‌شود. از جمله اين تغييرات را مي‌توان در مقدار يا نوع متابوليت‌هاي موجود در گياهان دارويي مشاهده كرد. فيتواسترول‌ها تركيبات محلول در چربي متعلق به خانواده‌ي تري‌ترپن‌ها، هستند كه از نظر ساختار شبيه به كلسترول و در سلول‌هاي گياهي در ساختار و ثبات غشا و در تنظيم رشد و نمو نقش دارند. كاربردهاي متعدد فيتواسترول‌ها را مي‌توان در توليد استروئيدهاي دارويي، افزودني‌هاي پاد كلسترول در غذا، صنايع آرايشي و در صنعت نام برد. اسيدهاي چرب از دسته متابوليت‌هاي اوليه، جزء مهم ليپيدها در گياهان، حيوانات و ميكروارگانيسم‌ها مي‌باشند كه به انواع اشباع و غيراشباع تقسيم مي‌شوند و كاربردهاي متنوعي در سلامت انسان دارند. هدف از اين پژوهش، مطالعه و مقايسه‌ي كيفي فيتواسترول‌ها و اسيدهاي چرب گياهان Salvia macilenta در دو اقليم متفاوت استان كرمان مي‌باشد. مواد و روش‌ها: گياهان دارويي Salvia macilenta از دو اقليم متفاوت گرمسيري (شهرستان كهنوج) و سردسيري (مسير جبال‌بارز- ده‌بكري) استان كرمان در مرحله گل‌دهي جمع‌آوري و شناسايي سيستماتيكي آنها انجام شد. جهت شناسايي كيفي فيتواسترول‌ها و اسيدهاي چرب، ابتدا فرايند استخراج چربي انجام و سپس كروماتوگرافي مايع با عملكرد بالا (HPLC) جهت شناسايي فيتواسترول‌ها و كروماتوگرافي گازي (GC) براي شناسايي اسيدهاي چرب انجام شد. پنج تركيب فيتواسترول در دو منطقه كهنوج و دهبكري شناسايي كه از نظر نوع تركيب يكسان بودند. تركيبات Brassicasterol، Campesterol و Stigmasterol در منطقه دهبكري داراي مقادير بيشتري بودند كه به ترتيب برابر با 38/11، 82/85 و 77/31 ميلي‌گرم در 100گرم وزن خشك بودند، اما دو تركيب -Sitosterol و 7-Avenasterol در منطقه كهنوج داراي مقادير بيشتري بودند كه به ترتيب برابر با 44/259 و 76/77 ميلي‌گرم در 100گرم وزن خشك بودند. در مقايسه تركيبات اسيدهاي چرب گياه، 10 تركيب اسيد چرب در گياهان هر دو منطقه شناسايي كه از نظر نوع تركيب يكسان اما از نظر مقدار با يكديگر تفاوت داشتند. اسيد ميريستيك، اسيد استئاريك، اسيد اولئيك، اسيد ايكوزانوئيك، اسيد اكتادكا6-9-12- دي‌انوئيك و بهينيك اسيد در منطقه كهنوج بيشتر و به ترتيب برابر با 076588/1، 249144/3، 22771/32، 395353/1، 067286/1 و 113352/1 درصد بودند. اسيد پالمتيك، اسيد پالميتولئيك، الائيديك اسيد+واكسينيك اسيد، اسيد لينولئيك در منطقه دهبكري بيشتر، كه مقادير آن به ترتيب برابر با 199432/9، 174942/1، 752282/4 و 96839/53 درصد بود. يافته‌هاي برجسته: مقدار تركيبات فيتواسترول در دو منطقه كهنوج و دهبكري متفاوت بود كه در هر دو منطقه بيشترين تركيب مربوط به -Sitosterol بود و در منطقه كهنوج نيز بيشتر بود. اسيد لينولئيك، در گياهان دارويي در كهنوج و دهبكري، داراي بيشترين غلظت بود كه در دهبكري بيشتر بود. نتيجه‌گيري: فيتواسترول‌ها و اسيدهاي چرب بررسي شده در گياهان جمع آوري شده از منطقه كهنوج و دهبكري، از نظر كيفي يكسان اما از نظر كمي متفاوت بودند.