صفات مورفولوژيك مرتبط با عملكرد دانه در كاشت پاييزه و بهاره گلرنگ تحت تاثير رژيم هاي مختلف آبياري

Evaluation of yield-related traits of safflower (Carthamus tinctorius L.) in autumn and spring cultivations under different irrigation regimes

گياه گلرنگ (Carthamus tinctorius L.)، امروزه بيشتر به منظور توليد دانه براي استخراج روغن كشت مي شود. همچنين به خاطر كاربرد هاي دارويي آن كشت مي گردد. دانه گلرنگ داراي 25 تا 45 درصد روغن است. كيفيت روغن اين گياه در بين گياهان روغني به دليل داشتن 73 تا 85 درصد لينولئيك اسيد است. با توجه به بالا بودن ميزان تبخير در ايران، ميانگين سالانه نزولات جوي كمتر از 250 ميلي متر در سال است كه نه تنها به لحاظ مكاني، بلكه از لحاظ زماني نيز پراكنش مناسب با الگوي مصرف آب ندارد (بهداني و موسوي فر،1389). از اين رو توجه به روش هاي موثر در كاهش خطر احتمالي و ايجاد پايداري عملكرد محصولات ديم اهميت دارد. در كشت ديم، انجام آبياري تكميلي براي كاهش اثرات تنش كم آبي بر روي عملكرد دانه و روغن ضروري مي باشد (فرجي و اسلامي، 1391). با اين حال، نياز است آبياري تكميلي به نوعي برنامه ريزي شود كه آب در زمان حداكثر نياز، در اختيار گياه قرار بگيرد (قمرنيا، 1391). در گياهاني نظير گلرنگ كه دانه توليد مي كنند، مرحله بحراني براي اعمال آبياري تكميلي، مرحله رشد زايشي معرفي شده است. در همين راستا، يك آزمايش در قالب طرح اسپليت پلات در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه اروميه انجام شد. كشت گلرنگ (رقم سينا) به دو صورت پاييزه و بهاره به عنوان كرت اصلي در نظر گرفته شد. تيمار آبياري به عنوان كرت هاي فرعي شامل، بدون آبياري (ديم)، آبياري تكميلي با يك نوبت، كم آبياري با دو نوبت آبياري و آبياري كامل با سه نوبت در 3 تكرار اعمال شد. بعد از آماده سازي زمين بذور به فواصل 5 سانتي متر در رديف هايي به فاصله 30 سانتي متر و در عمق 5 سانتي متري خاك كشت شدند. تيمارهاي آبياري با توجه به مرحله رشدي گياه اعمال شدند به طوري كه آبياري تكميلي در مرحله گل دهي، كم آبياري در مراحل ساقه دهي و گل دهي، و تيمار آبياري در سه نوبت در مراحل ساقه دهي، ظهور غنچه ها و گل دهي صورت گرفت. بيشترين اطلاعات برداشت شده در كشت پاييزه به ترتيب ارتفاع بوته (2/75 سانتي متر)، قطر ساقه (4/6 ميلي متر)، تعداد شاخه جانبي در بوته(7)، تعداد كايپتول در بوته (25)، قطر كاپيتول (71/1 سانتي متر)، وزن ساقه (3/4238 كيلوگرم در هكتار)، وزن گلبرگ (88/361 كيلوگرم در هكتار)، وزن برگ (7/1255)، وزن كاپيتول (6956 كيلوگرم در هكتار)، ميزان بيوماس (12669 كيلوگرم در هكتار) و وزن دانه (5/2001 كيلوگرم در هكتار) مربوط به كشت پاييزه بود.