بررسي عملكرد دانه و علوفه در كاشت پاييزه و بهاره گلرنگ تحت تاثير رژيم-هاي مختلف آبياري

Evaluation of seed and forage yields of safflower (Carthamus tinctorius L.) in autumn and spring cultivations under different irrigation regimes

گلرنگ با دارا بودن بيش از 90 درصد اسيد هاي چرب غير اشباع، مخصوصا لينولئيك اسيد و اولئيك اسيد مي تواند نقش مهمي در گسترش سطح زير كشت گياهان روغني و تامين دانه هاي روغني دارد. كمبود آب به عنوان مهم ترين و محدود كننده ترين عامل توليد در بخش كشاورزي مطرح مي باشد كه توجه بيشتر به مطالعه در مورد آثار تنش خشكي و انتخاب ارقام مقاوم به خشكي در توليد گياهان زراعي و همچنين ذخيره آب و مصرف كارآمد آن را طلب مي كند. يكي از روش هاي بهره وري آب اهميت و بررسي سياست هاي كم آبياري است. در مقايسه با ساير گياهان دانه روغني، گلرنگ به لحاظ سازگاري بالا با شرايط محيطي منطقه، مقاومت به خشكي و نياز آبي كم تر به منظور تامين روغن خوراكي مورد نيازكشوراز اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. تاريخ كاشت مناسب در محصولات زمستانه اي مانند گلرنگ اهميت خاصي دارد، زيرا در كشت هاي بسيار زود يا بسيار دير، گياه به ترتيب با سرماي زمستانه و گرماي بهاره مواجه شده كه در نهايت باعث عدم رسيدگي و كاهش عملكرد مي شود. گلرنگ به عنوان يك دانه روغني در مناطق خشك و نيمه خشك با كمبود آب آبياري بايد عمده نياز آبي خود را از بارندگي ها تامين كند. براي افزايش عملكرد در واحد سطح به ازاي مصرف آب آبياري مديريت آبياري ضرورت دارد. در همين راستا، يك آزمايش در قالب طرح اسپليت پلات در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه اروميه انجام شد. كشت گلرنگ (رقم سينا) به دو صورت پاييزه و بهاره به عنوان كرت اصلي در نظر گرفته شد. تيمار آبياري به عنوان كرت هاي فرعي شامل، بدون آبياري (ديم)، آبياري تكميلي با يك نوبت، كم آبياري با دو نوبت آبياري و آبياري كامل با سه نوبت در 3 تكرار اعمال شد. بعد از آماده سازي زمين بذور به فواصل 5 سانتي متر در رديف هايي به فاصله 30 سانتي متر و در عمق 5 سانتي متري خاك كشت شدند. تيمارهاي آبياري با توجه به مرحله رشدي گياه اعمال شدند به طوري كه آبياري تكميلي در مرحله گل دهي، كم آبياري در مراحل ساقه دهي و گل دهي، و تيمار آبياري در سه نوبت در مراحل ساقه دهي، ظهور غنچه ها و گل دهي صورت گرفت. بيشترين اطلاعات برداشت شده در كشت پاييزه عملكرد روغن(1/636 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد علوفه(8/7635 كيلوگرم در هكتار)، بيشترين درصد CP، ADF، DMD، ASH و درصد CF مربوط به تيمار كاشت پاييزه بود. بالاترين ميزان عملكرد روغن و شاخص برداشت در تيمار آبياري كامل مشاهده شد كه اختلاف آماري معني داري با تيمار كم آبياري و آبياري تكميلي نداشت. تيمار ديم با تاريخ كاشت بهاره كمترين عملكرد روغن و شاخص برداشت را به خود اختصاص داد. همچنين بيشترين شاخص برداشت دانه (4/23 درصد) مربوط به كشت پاييزه بود. به طور كلي كشت ديم پاييزه با توجه به عملكرد روغن بالا براي منطقه ي مورد مطالعه توصيه مي شود.