تدابير و شگردهاي نظامي امام علي(ع) در نهج‌البلاغه؛ سرمشقي براي جنگ‌هاي آينده

با پذيرش واقعيت جنگ به‌عنوان پديده‌اي تاريخي و تكليف شرعي، ضروري است تا به‌منظور حفظ سرمايه‌هاي انساني و منابع حياتي كشور در مقابل فتنه‌ها و تهديدها دشمن از تدابير و شگردهاي نظامي به بهترين شكل بهره‌برداري شود؛ ضمن اينكه ركن اساسي اقتدار هر كشور در مسير حفظ امنيت و ارتقاي توان نظامي «مديريت نظامي» است. لذا براي هدايت و مديريت هر چه بهتر صحنه جنگ و كنترل نيروها در شرايط ويژه، مي‌توان از راهبردها و شگردهايي بهره جست كه ادامه جنگ را براي فرمانده و زيردستان آسان‌تر سازد. امام علي(ع) يكي از شخصيت‌هايي است كه زندگي، گفتار و رفتارشان در عرصه‌هاي گوناگون و در تمامي اعصار الگويي راه‌گشاست. دوران خلافت اميرمؤمنان امام على(ع) (35 ـ40 ق) با وقوع سه جنگ جمل، صفين و نهروان سپرى شد. با نگاهي به گفتار، رفتار و خط‌مشي امام علي(ع) در نهج‌البلاغه به وضوح ملاحظه مي‌شود كه ايشان در هدايت و رهبري اين نبردها از تدابير دفاعي و نظامي به بهترين شكل ممكن استفاده كرده‌ است. بدين‌ترتيب، مقاله حاضر به روش تحليلي- توصيفي و با هدف شناسايي و الگوبرداري از تدابير و راهبردهاي نظامي ايشان در صحنه نبرد تدوين شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه تدابير برشمرده شده مختص به هيچ تاريخ و جغرافيايي نيست و در هر دوره با توجه به مقتضيات حاكم و شرايط موجود، كاربرد داشته و نقش بسزايي در كاهش تلفات و خسارت‌هاي احتمالي و در نتيجه تعيين سرنوشت جنگ‌هاي آينده خواهد داشت.