ضرورت‌ها و چالش‌هاي عقلانيت معنوي و معنويت عقلاني

بدون ترديد، «معنويت» و «عقلانيت»، در كنار مؤلفه‌هاي بنياديني چون علم، هنر، عدالت و ... از عناصر دخيل و تعيين كننده در ساخت يك تمدن جهاني است. منتهي با نگاهي به تمدن‌هاي شكل گرفته در مي‌يابيم كه افول تمدن‌هاي بزرگ به اين دليل بوده كه يكي از دو فضيلت بزرگِ معنويت و عقلانيت، مغلوب ديگري شده است. برخي تمدن‌ها عقلانيت را فداي معنويت كردند، از قبيل برخي از تمدن‌هاي شرقي؛ و بعضي ديگر، معنويت را قرباني عقلانيت كردند مثل تمدن جديد غرب. بنابراين از فرايض تشكيل تمدن تراز، پيوند خردمندانه ميان عقلانيت و معنويت است. بر اين مبنا، از آنجا كه در تراث حكمي و معرفتي اسلامي، رگه‌هايي از اين پيوند وجود دارد، اين پرسش مطرح مي‌شود كه پروژه «عقلانيت معنوي»، داراي چه ضرورت‌ها و چالش‌هايي است؟ در اين پژوهش درصدد اين ادعا هستيم كه بگوييم نياز معنويت و عقلانيت، متقابل و دوسويه است و همان‌طور كه معنويت در اصل تعريف و تثبيت و نيز تحديد مفهومي و توليد ادبيات، نيازمند عقلانيت است؛ عقلانيت نيز در تعميق، گرمابخشي و جهت‌بخشي به معنويت محتاج است. از سوي ديگر، به چالش‌ها و تهديدهاي محتمل پيوند عقلانيت و معنويت در ساحت‌هاي مختلف وجودي، معرفتي و كاربستي پرداختيم.