شيدايي لاهوتي در مثنوي مولانا جلال الدين بلخي

حكايات مربوط به عقلاي مجانين در ادبيات عرفاني فارسي از بسامد تقريباً بالايي برخوردار است. مولانا در مثنوي با رويكردي غيرتاريخي و غالباً به صورت بي نام و نشان در قالب چند حكايت عاميانه خصيصه هاي رفتاري و فكري اين طايفه را بيان مي كند. به كارگيري زبان سمبليك و تمثيل هاي متعدد از سوي مولانا در بازشناسي و تبيين رفتارها و احوال فردي و اجتماعي اين طايفه تا حد زيادي سويه هاي ناپيداي شخصيت آنها را براي خوانندگان مثنوي آشكار مي سازد و تمايز جنون آنها را با جنون معمولي در ابعاد مختلف نشان مي دهد. مولانا با نگاهي عرفاني جنون اين طايفه را حاصل فرستادن عقل به سوي عقل آفرين و نشانة انقطاع از ماسوي الله دانسته و آنها را داراي مقام ولايت مي داند. وي در تبيين رفتارهاي اجتماعي اين طايفه ضمن اشاره به هنجارشكني و عرف ستيزي آنها، جنون آگاهانه آنان را ابزاري براي اعتراض در برابر عادات فراگير جامعه و مبارزه با ارباب قدرت مي داند. در مجموع در حكايات مثنوي جنون عقلاءالمجانين در سه بعد اجتماعي، اخلاقي و عرفاني قابل تبيين است. مقالة حاضر به روش توصيفي به بررسي و بازشناسي مفهوم جنون صوفيانه در مثنوي پرداخته است.