ظاهر و باطن با نگاهي به مثنوي معنوي مولانا

خداوند ظاهر و باطن است؛ او ظاهر است در عين باطن بودن و باطن است در عين ظاهر بودن؛ به گونه‌اي كه ظاهر و باطن بودن او نه تنها با يكديگر منافات ندارند بلكه متناقض هم نيستند. خداوند، سرچشمة بي‌منتهاي تجلي، در تمام تجلياتش جاري و ساري است و اين چنين است كه او از شدت ظاهر بودنش باطن مي‌نمايد و از شدت باطن بودنش ظاهر است. قرآن كريم ظاهر و باطني دارد كه ظاهر آن همچون شكوفه‌هايي است زيبا كه همگان كمال زيبايي و عظمت ظاهري آن را مي‌يابند؛ اما باطن آن همچون ريشه‌هايي است مخفي و نهان كه نزد خداوند است و البته كه انبيا، اوليا و اوصياء او آن را در علم و قلب مباركشان شهود مي‌نمايند و ديگر انسان‌ها نيز بر اساس ظرفيت‌ها و گنجايش قلب‌هايشان آن را درك مي-كنند. نيز انسان و عالم و علوم هم داراي دو ساحت ظاهر و باطن هستند و چه زيبا است كه انسان با فراگيري علوم حقيقي و به كار بستن آن در حيات دنيوي، بعد روحاني خويش را تقويت كند و ظاهر و باطن خويش را به ‌گونه‌اي نيكو گرداند كه در عالم حقيقي و زندگي اخروي خويش نيز سعادت و رستگاري ابدي خويش را تضمين كند. مولانا در منظومة گران‌سنگ مثنوي معنوي در محورهاي گوناگون و متعددي به موضوع ظاهر و باطن پرداخته است. وي با الهام از قرآن كريم موضوع ظاهر و باطن را از ديدگاه عرفاني در تمام مراتب هستي مورد توجه قرار داده است و ظهور و بطون را در لايه‌هاي هستي در مسير صعودي كه به بطون و غيب مطلق مي‌رسد به طرز بسيار زيبا و شگفت‌انگيزي به نظم در آورده است. در پژوهش پيش روي به مباحثي از جمله: ظاهر و باطن خدا و هستي، قرآن كريم، عالم، انسان و علوم با تكيه بر تعاليم مثنوي پرداخته شده است.