بررسي تطبيقي معرفت عقلي در سلوك عارفانه‏از منظر ابن عربي و مولوي

آراء عارفانه ي ‏ابن عربي و مولوي در باب جايگاه عقل در معرفت حقيقت، به رغم اينكه به جهت مشرب عرفاني دو انديشمند به يكديگر نزديك است؛ به دليل رويكرد خاص آن ها به‏موضوع، تفاوت هاي قابل توجهي نيز دارد. به نظر، اساس اين تفاوت، به رويكرد نظري ابن عربي به‏معرفت عقلي در شناخت خداوند به عنوان بحثي از مباحث عرفان نظري باز مي گردد؛ در حالي كه ‏موضع مولوي در برابر عقل، صرفا عارفانه و يا به تعبير بهتر موضع گيري در برابر معرفت عقلي فلاسفه ‏است. اين امر باعث شده است معرفت عقلي در سلوك عارفانه در انديشة ‏ابن عربي در مقايسه با مولوي جايگاه ‏ارزشمندتري داشته باشد و به طور مفصل به ‏آن توجه شود. از منظر اين دو انديشمند، عقل در سطح فرودين ادراك، نه به عنوان مرتبه‏اي از مراتب سلوك، به جهت عجز شايسته ‏است تابع شريعت باشد و با عقل كامل انبيا پيوند خورد اما در سلوك عارفانه آن گاه ‏كه رهرو به وصال با عالم عقل كل دست مي يابد، معرفت عقلي به گونه اي به طور مستقل مورد توجه قرار مي گيرد. در اين نوشتار سعي شده است به روش توصيفي- تحليلي پس از اشاره به جايگاه عقل در آراء ابن عربي و مولوي، به‏موضوع معرفت عقلي سالك به عنوان دومين مرتبه‏از مراتب سلوك عارفانه پرداخته شود.