مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - گفتمان‌كاوي انتقادي در رمان آخرين انار دنيا

چكيده فارسي :

گفتمان‌كاوي انتقادي يك روش مطالعاتي بينارشته‌اي محسوب مي‌شود كه مي‌تواند در نقد رمان‌هاي ادبي و در حوزه‌هاي سياسي و اجتماعي به كار گرفته شود. نورمن فركلاف يكي از نظريه‌پردازان شاخص گفتمان‌كاوي انتقادي است كه با ارتقا بخشيدنِ تحليل متن از سطح توصيف به سطح تبيين و با دخالت دادن مؤلفه‌هاي ايدئولوژي، قدرت و تاريخ، متون را تفسير كرد. رويكرد وي بعدها مورد توجّه قرار گرفت و براي آشكار كردن لايه‌هاي پوشيده در آثار هنري و ادبي به كار گرفته شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصيفي-تحليلي و با تكيه بر رويكرد تحليل انتقادي گفتمان نورمن فركلاف رمان‌ آخرين انار دنيا اثر بختيار علي را در سه سطح توصيف، تبيين و تفسير بازخواني كند. يافته‌هاي اوليه پژوهش از ديدگاه گفتمان‌كاوي انتقادي بيانگر آن است كه در سطح توصيف، رمان‌ بختيار علي به صورت غيرخطي به روايت داستان مي‌پردازد تسلسل زماني رعايت نمي‌شود؛ بلكه گذشته، حال و آينده در هم مي‌آميزد و باعث مي‌شود خواننده درك زمان را مشكل آفرين بيابد افزون براين، زبان توصيف متن داستان‌ بختيار علي با شيوة محاوره‌اي حركت مي‌كند. جملات با بياني ساده و روان در ارتباطي ملموس و واقعي در وجه اخباري روايت مي‌شوند. در سطح تبيين و تفسير نيز بايد اشاره كرد كه محور اصلي رمان‌ بختيار علي، بيانگر مناسبات سياسي و اجتماعي در كوردستان عراق است كه در تيپ‌هاي مختلفِ سرياس صبحگاهي و ديگر شخصيت‌هاي رمان‌ها نمود پيدا مي‌كند. هر كدام از اين تيپ‌هاي رمان‌ بختيار علي بازگويي رنج‌هاي جمعي و فردي مردم كوردستان عراق است؛ جنگ، خشونت در سطح منطقه، مشكلات هويتي، بحران‌هاي سياسي و اقتصادي، تعارض‌هاي فردي انسان‌ها و مشكلات سنتّ‌ها و مسايل ملي‌گرايي نمونه‌هايي از اين دست هستند كه نشان مي‌دهد؛ روايت رمان‌ بختيار علي بر اساس پيوندها، گفتمان‌هاي سياسي و تاريخ بافت اجتماعي كوردستان عراق بنيان نهاده شده‌است.