بررسي چند مفهوم دستوري بر پايه رده‌شناسي زبان فارسي: ناگذر و گذرا، نهاد، ماده فعلي

A survey on some grammatical terms according to Persian language typology: Middle Active, Subject, Stem

رده‌شناسي زبان يكي از شاخه‌هاي مهم در علم زبان‌شناسي است و دو هدف اصلي دارد: دسته بندي زبان‌هاي جهان و يافتن روابط موجود ميان زبان‌ها به لحاظ ساختارهاي دستوري آنها. بر اساس رده‌شناسي، زبان فارسي در دوره باستان جزو زبان‌هاي تركيبي بوده‌است؛ اما از دوره ميانه به بعد جزو زبان‌هاي تحليلي دسته‌بندي مي‌شود. هدف از نگارش اين مقاله توصيفي-كيفي، نقد دو مقايسه‌ نحوي در زبان فارسي با زبان عربي است كه بر اساس رده‌شناسي جهاني يك زبان تصريفي محسوب مي‌شود. اين پژوهش نشان داد كه ويژگي ناگذر و گذراي فعل در فارسي با دو مفهوم لازم و متعدي همپوشاني كامل ندارد زيرا فعل متعدي، فقط گذراي به مفعول است. همچنين، واژه «فاعل» از دستور سنتي، نمي‌تواند جايگزين لفظ «نهاد» شود زيرا در فارسي، هر نهادي انجام‌دهنده كار نيست. در پايان، تاكيد شد با توجه به حذف «ريشه» كه در زبان‌هاي ايراني باستان براي صرف اسم و فعل كاربرد داشته و جانشين‌شدن آن با ماده ماضي و مضارع در دوره ميانه و نو؛ كاربرد واژه «بُن» به جاي ماده فعلي(ستاك)، لفظ دقيقي نيست.

Language typology is an important field of study in linguistics and follows two main purposes: universal language classification and finding grammatical relations between languages. Persian language had been a synthetic language in the Ancient period but later on, in the Middle period has changed its category to an analytic language. The purpose of this descriptive- qualitative article is to discuss some syntactic terms in the Persian grammar which are chosen in comparison with the Arabic language which is, according to the universal language typology an inflectional language. This study indicated that “middle” and “active” in the New Persian language is not the same as “intransitive” and “transitive” in the Arabic language. Also, the term “f?’el”,in the traditional Persian grammar which is borrowed from Arabic grammar does not have a complete overlap with the term “nah?d” in the new Persian, because the subject is not always completing an action. At the end, the term “bon” was suggested to be replaced with the term “m?deh” or “set?k”, because the verbal root had been deleted after the Ancient period of the Persian language and the verbal stem has been substituted.