معاني ثانوي سؤال در غزليات حافظ

Secondary meanings of questions in Hafez s sonnets

مقالة حاضر با بررسي مقولة «استفهام» و معاني ثانوي آن در بلاغت عربي و فارسي به اين حقيقت دست يافته است كه نتايج بررسي و حتّي گاهي شاهد مثال هاي بسياري از اين آثار تكراري مي باشد؛ به گونه اي كه پس از جمع بندي و حذف موارد تكراري به اين نتيجه مي رسيم كه معاني ثانوي استفهام در كتب بلاغي عربي در 35 عنوان مشترك و در كتب بلاغي فارسي در 32 عنوان مشترك مطرح شده اند. اين در حالي است كه با مطالعه و بررسي شعر و ادب فارسي مي توان به شواهدي از سؤال دست يافت كه قابليت دسته بندي در هيچكدام از عناوين مطرح شده در آثار بلاغي عربي و فارسي را ندارد و عنواني جديد براي آن مي بايست وضع نمود؛ از اين ميان، حافظ در اين زمينه دستاوردهاي متفاوتي را كسب نموده است؛ به عبارت ديگر، حافظ با اشراف بر اسلوب هاي بلاغي قرآن كريم و تأسّي از شگرد هاي پرسش سازي آن، به اين توانمندي دست يافته است كه سؤالات خود را در معاني و عناويني به كار ببرد كه در ديگر كتب بلاغي و ادب فارسي پيشينة كاربرد ندارد؛ از اين رو، بر مبناي غزل او مي توان به تعداد معاني ثانوي استفهام افزود و در نهايت، ضمن رعايت اسلوب عنوان گذاري علمي و با مسمّي به ارائة عنوان هاي جديد و تعريف آن‌ها پرداخت. در اين تحقيق با مطالعة غزليات حافظ به 615 سؤال دست يافته ايم كه از اين تعداد 4 سؤال در معناي حقيقي به كار رفته است و ديگر سؤالات آن را در 59 عنوان تقسيم نموده ايم و به منظور تبيين آن معني، در هر عنوان به ذكر يك بيت از حافظ پرداخته ايم.