نگاهي نو به معاني ثانوي امر در غزليات سعدي

A new look at the secondary meanings of matter in Saadi s sonnets

در كتب متقدّم بلاغي ادب فارسي براي امر چند غرض ثانوي معدود ذكر شده است كه با توجّه به اينكه به تقليد از كتب بلاغي عربي تأليف شده اند و آن آثار نيز بر پاية مفاهيم جملات قرآن كريم شكل گرفته اند، بيشتر معاني ثانوي ذكر شده در اين آثار نيز تكراري و حتّي مثال هاي آنها نيز شبيه به يكديگرند؛ بيشتر نويسندگان متأخّر كتب معاني فارسي نيز با تكيه بر همان نتايج، شاهدمثال هايي از شعراي فارسي زبان براي آن اغراض ذكر نموده اند. اين در حالي است كه با بررسي متون ادب فارسي مي توان به كشف ظرفيت هاي پنهان و فراوان زبان و نيز توسعة اغراض ثانوية دانش معاني دست يافت؛ از اين رو نگارنده، جملات امري غزليات سعدي را مورد بررسي قرار داده است؛ چرا كه سعدي از جمله شاعراني است كه از ظرفيت زبان بيشترين بهره را برده است و از ساختارهاي ويژة گفتار براي القاي ظرايف معنايي و اهداف بلاغي استفاده كرده است؛ از اين رو با مطالعة شعر او مي توان به شواهدي دست يافت كه نشان دهد گستردگي مفاهيم و اغراض ثانوية امرمي تواند بسيار بيشتر از آن باشد كه در كتب معاني قدما و متأخّرين ذكر شده است. در اين پژوهش پس از طرح و بررسي معاني ثانوي امر در ديگر كتب بلاغي عربي و فارسي وسپس مطالعه و بررسي چهارصد غزل ابتداي غزليات سعدي، موفّق به يافتن عناويني جديد از معاني ثانوي امر گرديده و پس از تعريف عنوان، به منظور تبيين بيشترآن، شواهدي از غزل سعدي را آورده و آنها را شرح داده‌ايم.

Among the important and considerable subjects in literature and especially in eloquence, study the secondary meanings of Semantics categories is very important and the secondary meanings are not what that they are mentioned in Arabic and Persian rhetoric books. After summing up and remove the repetitive cases of semantic categories secondary meanings that are mentioned in the present rhetoric books, we concluded that this subject is studied very briefly and the results showed some repetitive examples, however in these works there weren t enough classification, terminologies and definition for headings although, it sounds that many of these meanings can be classified as thematic classification, also considering the literature and potery works, some evidences can be found that using them the number of secondary meanings can be improved and increased.Considering that saadi poems and his speech are better and more talented that the other poets, we can infer from his sentences and verbs, and express and explain some instances of his poems to study the secondary meanings of semantics categories in two subject and composition fields.