نقد و بررسي رساله در معرفت موسيقي منسوب به دوره صفوي: تحليل تطبيقي در مكاتب علم موسيقي

Analysis of Music Knowledge Treatise Attributed to the Safavid Era: Comparative analysis in music school

در ميان رسائل موسيقي به جاي مانده، آثاري وجود دارد كه هويت مؤلف، تاريخ و محل تأليف آن‌ها به درستي مشخص نيست. عمده اين رسائل منسوب به دوره صفوي(۹۰۵- ۱۱۴۸ ق.) و از نظر صورت و محتوا داراي مشخصات خاصي است. يكي از اين رسائل، كه در منابع گوناگون به دوره صفوي منسوب شده، رساله‌اي است بدون عنوان از مؤلفي گمنام كه پنج نسخه از آن باقي مانده است. وجود شواهدي در اين رساله انتساب آن را به دوره صفوي نادرست جلوه مي‌دهد. از اين‌رو در اين مقاله براي شناخت و تبيين ساختار اين رساله گمنام در مرحلة اول به مقايسه نسخ مختلف آن پرداخته و تفاوت آن‌ها ذكر شده است. در مرحله بعد الگوهاي ساختاري، اصطلاحات و نظام مدال، متريك و ريتميك، بررسي شده و با مقايسه آن با ساير رسائل داراي هويت و تحليل تطبيقي مكاتب علم موسيقي مشخص مي‌شود اين رساله شايد در دوره‌اي تقريباً نزديك به صفي‌الدين ارموي(ف. ۶۹۳ ق.) نوشته شده باشد. در اين پژوهش از روش‌هاي توصيفي، تحليلي و تطبيقي استفاده شده است.

There are certain treatises among the music treatises handed down within the recent centuries whose author, date and place of compilation are unknown. Most of them are attributed to the Safavid era (1501-1736) and they enjoy certain characteristics in terms of form and content. One of them, which has been attributed to the Safavid era by various sources, is a nameless treatise from an unknown author whose four and one remained copies had been rewritten in Safavid and Qajar eras, respectively. There are evidences in this treatise which make its attribution to the Safavid era unreliable. Thus, in this paper, we try to determine to which era and musical tradition it belongs using structure analysis, terminology, analyzing modal system and its metric and rhythmic system.