واكاوي كتيبه ها و خطوط نقش بسته بر جامه هاي فتح ايراني

Study of inscriptions and calligraphies used on the Iranian “Fath” garments

هنر خوشنويسي همواره مهم ترين و پركاربردترين هنر مسلمانان در ادوار مختلف بوده و خط به عنوان يكي از مهمترين شاخصه هاي هنر در سرزمين هاي اسلامي، در انواع صنايع از جمله پارچه بافي تأثير گذار بوده است. نمونه بارز اين تأثيرات در جامه هاي فتح توليد شده در دوران صفوي، زند و قاجار كه بارزترين مشخصه آنها استفاده گسترده از متون مقدس در قالب كتيبه و خوشنويسي است، قابل تشخيص است. مقاله حاضر با هدف مطالعه و بررسي كتيبه هاي به كار رفته در جامه هاي فتح ايراني از حيث ساختار بصري و محتوايي و در جهت پاسخ به اين پرسش «كتيبه هاي به كار رفته در جامه هاي فتح صفوي، زند و قاجار داراي چه ويژگي هايي هنري و مفهومي است؟» تدوين شده است. روش پژوهش توصيفي-تحليلي بوده و مطالب به صورت مطالعات كتابخانه اي و ميداني گردآوردي شده است. با بررسي نمونه‌هاي موجود در موزه‌هاي ايران، مشخص شد كتيبه‌هاي به كاررفته در جامه ها شامل انواع متون مقدس است كه با خطوطي همچون كوفي، نسخ، ثلث، توقيع و رقاع بر سطح پيراهن ها كتابت شده و محتواي آنها به نوعي بيانگر پيروزي، غلبه بر دشمنان و حفاظت در برابر انواع شرايط دشوار بوده و نشان دهنده اين موضوع است كه هدف از توليد جامه‌هاي فتح به احتمال زياد كمك به پيروزي در ميدان جنگ به مدد كتيبه هاي به كاررفته در آن ها بوده است.

The art of calligraphy has always been the most important and widely used type of art in different eras and calligraphy as one of the most important characteristics of art in Islamic lands, has been effective in a variety of industries, including textile weaving. An obvious example of these effects can be seen in the “Fath” garments produced during the Safavid, Zand, and Qajar eras, the most prominent feature of which is the widespread use of sacred texts in the form of inscriptions and calligraphy. This article aims to study the inscriptions used on the Safavid, Zand, and Qajar “Fath” garments in terms of visual structure and content. And this article has also been compiled to answer the question What are the artistic and conceptual features of the inscriptions used in the Safavid, Zand, and Qajar “Fath” garments? The research method is descriptive-analytical and the information has been collected in the form of library and field studies. By examining the samples in Iranian museums, it was found that the content of the inscriptions includes a variety of sacred texts that are written on the surface of the shirts with different scripts such as Kufic, Naskh, Thuluth, Tawqi, and Reqa. The content of the inscriptions indicates victory, overcoming problems, and protection against all kinds of disasters, and shows that the purpose of producing the “Fath” garments was most likely to help victory on the battlefield with the help of the inscriptions used on them. Keywords: Calligraphy, Inscription, “Fath” garments, Safavid, Qajar, Zand