ملاحظاتي انتقادي دربارۀ تصحيح نسخة خطي زبدة التواريخ اثر ملاكمال منجم يزدي

critical remarks about correction of the manuscript Zubdah al-Tawarikh by Molla Kamal Monajjem

در عصر صفويه ( 907 ـ 1148 ه.ق) الگوها و سنت‌هاي تاريخنگاري ايراني، دچار استمرار و دگرگوني شد. در بين انواع متون تاريخ نگاري برجاي مانده از اين دوره، تواريخ عمومي يكي از جنبه‌هاي پررونق سنت تاريخنگاري صفوي به شمار مي‌روند كه نمونه‌اي از آن زبده‌التواريخ است كه توسط يكي از اعضاي خاندان منجم يزدي، يعني ملاكمال منجم تأليف شده است. اين اثر كه حوادث را از ابتداي عالم تا سال 1089 ه.ق در برمي‌گيرد، چند مرتبه به مرحلة تصحيح رسيده است. هدف مقاله پيش‌رو، بررسي يكي از متون تصحيح شده اين اثر است كه توسط غلامرضا مهدوي روانجي تصحيح و توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است. از آنجايي كه مبناي اصلي مصحح در تصحيح اين اثر، نسخه خطي كتابخانه مجلس شوراي اسلامي ( شماره 9544) بوده است، مقاله پيش‌رو مي‌كوشد تا مقابله‌ و مقايسه‌اي بين نسخه خطي كتابخانه مجلس با متن تصحيح شده آن توسط مهدوي راونجي انجام دهد و ملاحظاتي انتقادي درباره تصحيح نسخه خطي آن ارائه نمايد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه آشفتگي‌هاي پراكنده‌اي در متن تصحيح شده توسط مصحح محترم مشاهده مي‌شود كه مي‌توان آن را در سه قالب: برداشت‌هاي نادرست مصحح از متن، وجود جاافتادگي در كلمات و جابه‌جايي حروف آن و همچنين اشكالات موجود در سال شماري‌ها، دسته‌بندي كرد. از طرفي ديگر، به همان اندازه كه فرايند تصحيح نسخه‌هاي خطي در پژوهش‌هاي تاريخي و ادبي از اهميت برخوردار است، ضرورتِ اتخاذِ رويكردي انتقادي در قابل تصحيح اين نسخه‌ها، نيز وجود دارد.