الگوي تاريخ نويسي تركي- فارسي قرن دهم هجري بر اساس نسخه خطي شهنامه سلجوقي

The pattern of Turkish-Persian history writing in the 10th century based on the Seljuk Shahnameh manuscript

نسخه خطي شهنامه سلجوقي در تاريخ سلجوقيان روم و تاريخ اغوز از آثار شاعري لطفي نام است. احتمال مي‌رود اين نسخه در مكتب هرات يا مكتب تاريخ نگاري عثماني سرايش شده باشد. عمده ويژگي مكتب تاريخ نگاري هرات و عثماني در وابستگي به دربار و تلاش براي حفظ و استمرار سنن تاريخ نويسي تركي –فارسي معنا يافت. مكتب تاريخ نگاري عثماني با تواريخ منظوم فارسي بيشتري مشخص مي‌شود. نويسندگان اين دوره كه تحت تأثير زبان و ادبيات فارسي بودند، آثاري به سياق شاه‌نامه فردوسي و در مدح سلطان تدوين كردند. شاعر و مورخ شهنامه سلجوقي با استفاده از فرزانگي ادبي، سعي نمود به هويت قبيله‌اي اتراك و مشروعيت سياسي آن كمك نمايد. بدين سبب كتاب شهنامه سلجوقي داراي زمينه‌هايي مشروعيت ساز براي دربار و ‏اقوام ترك و ايجاد تفاخر قبيله‌اي است. بدين سبب فهم طرحواره تاريخ نويسي شهنامه سلجوقي مي تواند بازتاب دهنده نوع نگاه مورخان به تاريخ باشد. از اين رو سوال اصلي اين است كه الگوي تاريخ نويسي شهنامه سلجوقي چيست؟ مدعا اين است كه نسخه خطي شهنامه سلجوقي از دو الگوي موضوع محور و طرحواره اي بهره برده است. در الگوي موضوع محور از تكنيك هاي اطناب، اغراق براي ايجاد زمينه مشروعيت و در الگوي طرحواره اي شاه به شاه از فنون ايجاز و گاهشماري براي بيان مقصود استفاده شده است.اين مقاله بر اساس داده هاي كتابخانه اي جمع آوري شده است و به لحاظ روشي، توصيف و تحليل تاريخي را به كار برده است.‏

The manuscript of the Seljuk Shahnameh in the history of the Seljuk of Rome and the history of Oghuz is one of the works of a poet named Lutfi. It is possible that this version was written in the Herat school or the Ottoman school of historiography. The main characteristic of the Herat and Ottoman historiography schools was the dependence on the court and the effort to preserve and continue the tradition of Turkish-Persian historiography. The Ottoman school of historiography is characterized by more Persian verse histories. The authors of this period, who were influenced by the Persian language and literature, compiled works in the style of Ferdowsi s Shahnameh and in praise of the Sultan. The poet and historian of Seljuk Shahnameh tried to contribute to Turkic tribal identity and its political legitimacy by using literary wisdom. For this reason, the book of Seljuk Shahnameh has grounds for legitimizing the Turkish court and tribes and creating tribal pride. Therefore, understanding the historiography of the Seljuk Shahnameh can reflect the way historians look at history. Therefore, the main question is, what is the pattern of Seljuk Shahnameh historiography? The argument is that the manuscript of the Seljuk Shahnameh used two patterns of subject-oriented and schematic. In the topic-oriented model, the techniques of rope and exaggeration are used to create the context of legitimacy, and in the schematic model of the king by king, the techniques of brevity and chronology are used to express the purpose. This article has been collected based on library data and has used historical description and analysis in terms of method.