مراتب امر به معروف و نهي از منكر در جامعه از نگاه تطبيقي آيت الله مصباح يزدي و فقهاي معاصر

دين اسلام بر مكلفان تكاليفي را واجب كرده است. برخي فريضه ها در هر شرايطي بر مكلف، واجب است مانند نماز كه در هر شرايطي همه اجزاي آن بايد انجام گيرد و برخي مانند امر به معروف و نهي از منكر بسته به شرايط و آمادگي مخاطب و ميزان تاثيرپذيري آنان، داراي درجه و مرتبه است. يعني فريضه در شرايط و موقعيت هاي گوناگون، شدت و ضعف مي يابد. اما در عين حال، فرد مسلمان، متعهد بر انجام آن و در صورت بي تفاوتي يا ترك آن، گناهكار است. فقها درباره امر به معروف و نهي از منكر، به مراتب سه گانه قلبي و زباني وعملي پرداخته اند. از آنجا كه امر به معروف و نهي از منكر بزرگترين فريضه است و بسياري از معضلات اجتماعي به دليل فقدان و عدم اجرايي شدن آن به نحو صحيح بوده است، لذا بررسي مراتب و درجات امر به معروف و نهي از منكر در رفع و دفع اين معضلات از منظر علامه مصباح يزدي كه در زمينه معارف ديني صاحب انديشه بوده است در تطبيق با ديدگاه فقهاء معاصر ضروري است. به همين جهت، مقاله حاضر در بررسي ديدگاه علامه مصباح درباره مراتب امر به معروف و نهي از منكر در مقايسه با ديدگاه فقهاء با جمع آوري كتابخانه اي اطلاعات به روش توصيفي بدين نتجه دست يافت فقها معاصر در بيان مراتب امر به معروف و نهي از منكر به مرتبه قلبي، گفتاري و رفتاري اشاره كردند و علامه مصباح يزدي علاوه بر اين مراتب به دو مرتبه ديگر هم اشاره فرمود مرتبه اول: امر و نهي قلبي يعني اظهار رضايت يا كراهت قلبي است . مرحله دوم مكلف بايد رضايت قلبي خود را نسبت به معروف و تنفر و انزجار دروني خود را نسبت به منكر آشكار سازد. مرتبه سوم،امر و نهي لساني است. مانند ارشاد كردن، تذكر دادن، موعظه كردن، پند و اندرز دادن، مصالح و مفاسد و سود و زيانها را بر شمردن، بحث و مناظره كردن، مرتبه چهارم، امر به معروف و نهي از منكر، امر و نهي با دست(كنايه از اِعمال قدرت و به‌كار بردن جبر و زور) است. مانند حايل شدن و جلوي فرد را گرفتن، حربه از دست‌گرفتن، وسايل گناه را از دسترس او خارج ساختن، عقب‌راندن، مجروح و زخمي‌كردن البته در زمان حاكميت و اقتدار حكومت اسلامي مي‌توان مراتب بعد از مرحله‌ي امر و نهي زباني را به نيروهاي امنيتي داخل (پليس) و قوه‌ي قضاييه واگذار كرد كه مرحله پنجم، مرحله جهاد است.