مطالعۀ انتقادي ديدگاه كي‌يران در باب نقد اخلاقي ادبيات نمايشي

ادبيات نمايشي به عنوان پايۀ هنرهايي همچون تئاتر و سينما، يكي از مهم‌ترين هنرها است. نقد آثار ادبيات نمايشي نه تنها باعث فهم دقيق‌تر مي‌شود، بلكه زمينۀ رشد در آينده را نيز فراهم مي‌سازد. رويكردهاي مختلفي براي نقد ادبيات نمايشي وجود دارد. يكي از چالش‌هاي مهم در زمينۀ نقد آثار هنري و از جمله ادبيات نمايشي اين است كه آيا نقد اخلاقي آن مجاز است؟ و آيا نسبتي ميان ارزش اخلاقي و ارزش زيباشناختي اثر هنري وجود دارد؟ همواره نوعي جريان فلسفي بر اين باور بوده است كه نه تنها نقد اخلاقي جايز است، بلكه ميان ارزش اخلاقي و ارزش زيباشناختي آثار هنري، پيوندي نزديك و متقابل برقرار است. اخلاق‌گرايان معاصر گونه‌اي جديد از اخلاق‌گرايي را پيشنهاد كردند كه فاقد اشكالات وارد بر «اخلاق‌گرايي افراطي» است. صورت‌بندي‌هاي اصلي ديدگاه ميانه‌رو، با نوئل كرول با عنوان «اخلاق‌گرايي ميانه‌رو» و بريس گات با عنوان «اصالت اخلاق» آغاز شد. در اين ميان، ديدگاه متيو كي‌يران با عنوان «ميانه‌روترين اخلاق‌گرايي» نيز چشم‌گير است. بر اين اساس، در اين پژوهش، با بهره‌گيري از روش گردآوري كتابخانه‌اي و تحليل كيفي، مولفه‌هاي الگوي ارزيابي اخلاقي ادبيات نمايشي از منظر كي‌يران تحليل و بررسي مي‌شود. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه در ميان ديدگاه‌هاي ميانه‌رو، ويژگي‌هاي خاص ديدگاه كي‌يران به گونه‌اي است كه نمي‌توان از آن چشم‌پوشي كرد. ديدگاه او، در زمينۀ دايره شمول ارزيابي اخلاقي، استفاده از اصول «تا آنجا كه» و «از تمام جهات» و كثرت‌گرايي نسبت به ديدگاه‌هاي افراطي مزيت دارد. با آنكه صورت‌بندي كي‌يران، به نوعي ادامۀ كار كرول است، اما نداشتن نقش كليدي مخاطب اخلاقاً حساس و منوط نبودن به شناخت‌گرايي آن را متمايز مي‌سازد. البته در مقايسه با ديگر ديدگاه‌هاي ميانه‌رو، با نقص‌هايي همچون دايره شمول محدودتر و نزديك شدن به نااخلاق‌گرايي ميانه‌رو نيز روبرو است. همچنين در امر باورپذيري تجربه‌ تخيلي، با نوعي مصادره به مطلوب همراه است.