واكاوي جايگاه عقلانيت از منظر قرآن و حديث

Explaining the position of rationality from the perspective of Quran and Hadith

كلمات مختلفي در قرآن وجود دارد كه ناظر به فهم و ادراك انسان است. كلماتي مانند ظن، ذكر، شعور، فهم، فقه، درايت، فكر، عقل و بصيرت. در اين ميان عقل نيرويي ست كه انسان در سطوح مختلفي از آن بهرمند است و به طور كلي به معناي ادراك و فهميدن كامل و تمامي ست كه آدمي ميان صلاح و فساد و حق و باطل و راست و دروغ فرق مي گذارد. پژوهش حاضر با روش تحليلي و كاوش مباني قرآني و حديثي در صدد است جايگاه عقل و عقلانيت را به عنوان يكي از مهمترين مباني رهبر معظم در تبيين بيانيه گام دوم در سطوح مختلف بررسي كند. نگاه قرآن و حديث در راستاي مولفه هاي عقلانيت را مي توان در سه مورد ذيل ارائه كرد:1. يك تقسيم بندي ناظر به عقل نظري و عقل عملي ست. عقل نظري نيروي تشخيص خوب و بد است كه كمال آن در ايمان جلوه مي كند و عقل عملي تشخيص حسن و قبح اعمال را بر عهده دارد و كمالش در عمل صالح مرتسم است. 2. عقل در ادبيات قرآن فقط آن دستگاهي نيست كه محاسبات مادي را انجام مي دهد. بلك عقل در سه سطح قابل بررسي ست: سطح اول عقل اجتماعي ست كه ارتباطات مادي زندگي را تنطيم مي كند. در سطح دوم آن چيزي ست كه انسان را به سبك زندگي اسلامي مي رساند و در سطح سوم و بالاترين سطح آن چيزي ست كه خداوند به وسيله آن عبادت مي شود و انسان را تعالي مي بخشد.3. عقل طبيعي و ذاتي و فطري كه ناظر بر اصل آفرينش است و عامل تمايز انسان و حيوان است و عقل كسبي كه با تجربه و علم حاصل مي شود و با تقوا و عدم گناه رشد مي كند و زيادتر مي شود.