تجربه زيسته دانش‌آموزان از كاربست فنون ذهن آگاهي در دوران همه‌گيري جهاني كوويد-19

با شيوع ويروس كرونا از سال 2020، تقريباً تمام انسان‌ها در يك‌زمان مشخص اما در مكان‌هاي مختلف درگير يك موضوع مشترك شده‌اند. يكي از پيامدهاي اين همه‌گيري جهاني، تعطيلي مدارس بوده است. از بعد از جنگ جهاني دوم هرگز وضعيتي پيش نيامده است كه در بسياري از كشورها، مدارس و مؤسسات تربيتي در يك‌زمان و به يك علت تعطيل شوند (ارويل ، 2020). در پاسخ به اين بحران، سياست‌گذاران تعليم و تربيت براي به حداقل رساندن خلل در يادگيري، به يادگيري از راه دور روي آورده‌اند. در طول اين دوران انزواي اجتماعي، تغيير ناگهاني به يادگيري از راه دور، مستلزم دانش و مهارت‌هاي جديدي است (مارشال و كرافورد ، 2022) كه نبود اين دانش و مهارت‌ها، دانش‌آموزان را در معرض تهديدهاي متعددي مانند تجربه قلدري اينترنتي (كووي و ميرز ، 2021) و افزايش بازي و صرف زمان زياد در رسانه‌هاي اجتماعي (ماهاپاترا و شارما ، 2020) و بروز رفتارهاي اعتياد گونه به اينترنت و بازي‌ها (لين ، 2020؛ باماني و همكاران، 2020) قرار مي‌دهد. با توجه به نتايج تحقيقات پژوهشگران، مي‌توان فضايي شلوغ، آشفته، مبهم، جذاب، عاري از سازمان‌دهي، آزاد از تعلق به زمان و مكان را تصور كرد كه دانش‌آموزان ناگزيرند كه در آن فضا به يادگيري بپردازند. ما در شرايطي به فضاي مجازي پناه آورديم كه هنوز دانش‌آموزان و والدين، با مفاهيمي نظير سواد رسانه‌اي، آداب‌ورسوم زندگي در فضاي مجازي آشنا نشده بودند. در نقطه مقابل چنين فضايي، مي‌توان فضايي ديگر تصور كرد: فضايي سرشار از تمركز بر خود، تأمل و خلوت با خود. در چنين شرايطي تحقق يادگيري اثربخش امكان‌پذيرتر مي‌شود. براي اين امر، يكي از فنوني كه مي‌توان از آن بهره گرفت، فن ذهن آگاهي است. ذهن آگاهي، به معناي توجه كردن و رخ دادن افكار و احساسات به طريقي خاص است: در لحظه حال، به‌دوراز هرگونه داوري و عامدانه همراه با انعطاف‌پذيري، گشودگي و كنجكاوي. وقتي فردي رويكرد ذهن آگاهي را اتخاذ مي‌كند، به رويدادهاي پيرامون خود نه به‌صورت خودكار و غيرارادي بلكه با تفكر و تأمل پاسخ مي‌دهد. به‌اين‌ترتيب بهتر از پس مسائل، مشكلات و حتي بيماري‌هايي كه با آن‌ها روبرو مي‌شود برمي‌آيد (بائر و همكاران، 2008). ضربه رواني ناشي از كوويد-19 به شيوه‌هاي مختلفي بر زندگي دانش‌آموزان اثر گذاشته و ناتواني در ابراز درست اين احساسات بيش‌ازپيش در آنان گزارش شده است (مسعود و ساكسينا ، 2020؛ برنكينو و همكاران، 2020؛ كراسبي، هاول و توماس ، 2020). به باور پژوهشگران، ذهن آگاهي با افزايش آگاهي شناختي و فراشناختي (فلوك و همكاران، 2010) سبب مي‌شود افراد توانايي بيشتري در مهار، مديريت و نظارت بر افكار و رفتار خود به دست آورند و خود نظم‌بخشي بالاتر و اضطراب كمتري را تجربه كنند (راسر و پك ، 2009). ذهن آگاهي حتي به فرد كمك مي‌كند تا با اطرافيان خود ارتباط‌هاي سازنده‌تري برقرار كند. با توجه به آنچه گفته شد، اين پژوهش، در پي آن است تا دريابد، دانش‌آموزاني كه طي بحران كوويد-19 فنون ذهن آگاهي را به كار بسته‌اند، آن را چگونه تجربه كرده‌اند؟