تجربه زيسته مديران آموزش الكترونيكي در انتقال به آموزش مجازي با توجه به پاندمي كوويد-19

مسئله‏ اساسي پيش روي تمامي سيستم‌هاي آموزشي عالي سراسر جهان، چگونگي پذيرش نوآوري توسط ذي‏ربطان و ذي‏نفعان كليدي آموزش عالي يعني دانشجويان و اعضاي هيأت علمي است ‏(رضايي راد، ۱۳۹۱؛ سيد نقوي، ۱۳۸۶). امروزه در سايه‏ي پاندمي كوويد- 19، به دليل ماهيت پوياي محيط‏هاي آموزشي، مراكز آموزش عالي و دانشگاه‏هاي متعددي در دنيا به دليل تغييرات گسترده در محيط پيرامون خود، شروع به معرفي و اجراي اين نوآوري در برنامه درسي خود كرده‏اند. اين تغيير غافل‌گير كننده در نظام‏هاي آموزش عالي، مؤسسات آموزشي و رهبران دانشگاهي را مجبور خواهد ساخت تا در مورد نقش خود در آموزش تجديدنظر نمايند؛ زيرا دانشجويان به‌طور فزاينده‏اي خواستار برنامه‏هاي يادگيري منعطف و پويايي هستند كه آن‌ها را به شيوه‏اي جذاب درگير نمايد ‏‏(جانسون ، ۲۰۱۵)؛ بنابراين، گنجاندن برنامه درسي مجازي در محيط‏هاي يادگيري تركيبي يا كاملاً برخط، تغييرات فراواني را در طراحي و ساختار اين برنامه‏ها خواهد داشت. همچنين، اين تغييرات چالش‏هايي را براي دانشجويان، مدرسان و مديران به همراه خواهد داشت ‏‏(فينكل و مستر ، ۲۰۱۴). بررسي پژوهش‌هاي انجام‌شده در اين زمينه، ازجمله، گزارش دانشگاه بين‌المللي جيندال هند ‏(2020) تحت عنوان تأثير كوويد- 19 بر آموزش عالي: چالش‌ها و فرصت‏ها ، سه روند كلان را براي آموزش عالي پيش‌بيني كرده است كه عبارت‏اند از: 1) اثرات اقتصاد در حال كاهش جهاني بر درآمد دانشگاه‌ها. 2) پديدار شدن شيوه‌هاي جديد در فرايند ياددهي- يادگيري مانند آموزش چند رشته‌اي و آموزش تركيبي. 3) فراخواني براي همكاري بيشتر جهان‌بين دانشجويان، دانشگاه‌ها و صنعت. به‌علاوه، ذاكر صالحي ‏(۱۳۹۹) در مطالعه‏اي آينده‏پژوهشي به بررسي تأثيرات كوويد- 19 بر آموزش عالي ايران پرداخت. نتايج پژوهش او سه روند كلان را كه بيشترين احتمال وقوع را داشتند شناسايي كرد. اين سناريوهاي مرجح شامل موارد ذيل بودند: 1) تقويت يادگيري الكترونيكي 2) تغيير در سبك زندگي دانشگاهي و 3) توجه بيشتر به مقوله پايداري بود. در نخستين گام براي مواجهۀ مؤثر با چالش‌هاي سياره‏اي از هر سنخ، ازجمله بيماري پاندمي ناشي از ويروس كوويد-19، نهاد علم كه آموزش عالي نماينده‏ي برجسته و تمام‌عيار آن است، نقش اصلي و اساسي را بر عهده دارد. اين نقش عبارت است از شناسايي علل و عوامل ايجادكننده‌ي چالش موردنظر و شناساندن آن به شيوه‏اي مؤثر به ساير ذي‏نفعان اعم از شهروندان عادي و تصميم‏گيران و سياست‏گذاران است. هم‏اكنون مسئله پيش روي نظام‏هاي آموزش عالي اين است كه تحول ايجادشده، مفهوم آموزش حضوري را تغيير داده و دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي بايد به‌طور فزاينده‏اي خود را با اين پديده سازگار نمايند. در كشور ايران، تعدادي از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشي تجربه ارائه دروس به‌صورت مجازي را داشته‏اند اما با آغاز پاندمي كوويد- 19، تمام مؤسسات آموزش عالي كشور مجبور به ارائه دروس به‌صورت مجازي شدند و در مدت‌زمان كوتاهي به استقبال اين پديده رفتند. استقبال همگاني كه در نبود ويروس كوويد- 19 ممكن بود براي دهه‏هايي طول بكشد؛ اما سؤالي كه اين پژوهش درصدد تبيين و پاسخگويي به آن است، اين است كه مديران آموزش الكترونيك دانشگاه‏هاي كشور در انتقال ناگهاني و اضطراري به آموزش مجازي با چه مسائل و چالش‏هايي مواجه بوده ‏اند.