تدوين راهنماي عمل برنامه درسي و آموزش تلفيقي، به‌منظور توانمندسازي معلمان ابتدايي در آموزش مجازي عصر كرونا

به دنبال، همه‌گيري بيماري كرونا، بحراني جهاني آغاز شد كه همه جوانب زندگي را تحت تأثير خود قرار داد. آموزش‌وپرورش نيز همچون ساير حوزه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي دستخوش تغيير و تحول جدي گشت و ناگزير به شكل مجازي به فعاليت خود ادامه داد. با مجازي شدن آموزش، تغييرات زيادي در عناصر برنامه درسي و فرآيند ياددهي – يادگيري پديد آمد. در آموزش‌وپرورش ايران، آموزشهاي مجازي دانش‌آموزان، تحت شبكه آموزشي دانش‌آموزان (شاد) طراحي و اجرا شد. در شبكه آموزشي شاد دانش‌آموزان وارد كلاس مجازي مي‌شوند و معلم در همان زمان مطابق با برنامه كلاسي حضور دارد و فرايند ياددهي- يادگيري را دنبال مي‌كند (عباسي، حجازي و حكيم زاده، 1399). محتواي اصلي آموزش در شبكه شاد تدريس كتاب درسي توسط معلم است. بااين وجود، معلم در انتخاب محتواي مناسب در كنار محتواي برنامه درسي رسمي (كتابهاي درسي) آزاد است. از طرفي ديگر، زمان آموزش در سامانه شاد محدود است و معلم بايد با استفاده از تجربه، خلاقيت و هنر خود به تدريس تمام مباحث اصلي بپردازد. ازاين‌رو، كاربرد رويكردي مناسب در برنامه درسي و آموزش بسيار ضروري مي‌نمايد. شيوه‌اي كه در آن، بتوان محتواي دروس مختلف را در ارتباط با هم تدريس نمود و از زمان وقت دانش‌آموزان به نحو مناسب براي ايجاد درك و معناي بيشتر و عميق‌تر استفاده نمود. بدين ترتيب، مسئله پژوهش، محدوديت زمان آموزش و تدريس در آموزش مجازي در دوره كرونا و پوشش دادن به حجم زياد محتواي درسي در پايه‌هاي مختلف تحصيلي است. تلفيق برنامه درسي، ارتباط دادن و درهم آميختن محتواي برنامه درسي (مفهومي و مهارتي) به‌منظور انسجام تجربيات يادگيرندگان است (احمدي، 1390). برنامه درسي و آموزش تلفيقي، رويكردي متفاوت با شيوه سنتي طراحي، اجرا و ارزشيابي برنامه درسي است كه عمدتاً به دليل كاستي‌هاي برنامه درسي موضوع مجزا، معلم محور و مبتني بر كتاب درسي رايج ونيز، به سبب مزايا و ويژگي‌هاي مثبت آن از سوي نظام‌هاي آموزشي پيشرفته، برنامه ريزان درسي، پژوهشگران و معلم‌هاي خلاق و فكور مورد اقبال قرار گرفته است؛ اما رويكرد تلفيقي در طراحي برنامه‌هاي درسي ايران چندان موردتوجه واقع نشده است و برنامه درسي رسمي و قصد شده به شكل ديسيپلين محور و موضوع مجزا است. ازاين‌رو، چنانچه برنامه درسي و آموزش تلفيقي از سطح برنامه درسي رسمي و كلان به سطح برنامه درسي اجرايي و خرد گرايش پيدا كند و توسط معلم به منصه ظهور برسد، معلم در اجراي برنامه درسي مسئوليت بيشتري خواهد داشت تا از طريق آموزش خود به اين مهم بپردازد. ليكن، معلم‌ها كمتر با تلفيق برنامه درسي آشنا بوده و در اجراي آن با ابهام و مشكل روبه‌رو هستند (احمدي، رجبي و محسني، 1400). ازجمله چالش‌هاي برنامه درسي تلفيقي دشواري طراحي و اجراي آن است. در اين راستا، پژوهش حاضر، به‌منظور ارائه راهكارهاي عملي تدوين و اجراي برنامه درسي و آموزش تلفيقي به معلم‌هاي دوره ابتدايي ضرورت مي‌يابد و نتايج آن براي مسئولين و دست‌اندركاران آموزش‌وپرورش، برنامه ريزان درسي، معلمان و پژوهشگران مورداستفاده و مفيد است. اين پژوهش، ازنظر هدف، كاربردي و به روش توصيفي- تحليلي انجام شد. نگارنده در جهت اجراي اين مهم، پايان‌نامه‌هاي دانشجويان كارشناسي ارشد برنامه درسي دانشگاه الزهرا كه به‌عنوان معلم در دوره ابتدايي شاغل بوده و داراي تجربه تدريس بودند در اين مسير هدايت نمود. سؤال‌هاي پژوهش به‌قرار ذيل در پايه‌هاي تحصيلي موردنظر طراحي گرديد: 1- اهداف برنامه درسي پايه‌هاي (اول تا ششم) دوره ابتدايي كدام است؟ 2- مفاهيم محتواي برنامه درسي پايه‌هاي (اول تا ششم) ابتدايي كدام است؟ 3- مهارت‌هاي محتواي برنامه درسي پايه‌هاي (اول تا ششم) ابتدايي كدام است؟ 4- مضامين تلفيقي برنامه درسي پايه‌هاي (اول تا ششم) ابتدايي كدام است؟ 5- راهنماي عمل تلفيق برنامه درسي پايه‌هاي (اول تا ششم) ابتدايي چگونه است؟