بررسي رابطه اضطراب مرگ و فرسودگي تحصيلي دانشجويان رشته علوم تربيتي دانشگاه فردوسي مشهد در دوران آموزش مجازي

در شرايطي كه رشد سريع سيستم‌هاي چندرسانه‌اي و تكنولوژي‌هاي وابسته به شبكه، آموزش مبتني بر اينترنت را گسترش داده بود، ظهور ناگهاني ويروس كوويد 19 و همه‌گيري آن در اواخر سال 1398 روند حركت آموزش را از شكل سنتي خود به سمت الكترونيكي شدن سرعت بخشيد. آمار اتحاديه بين‌المللي دانشگاه‌ها نشان مي‌دهد، از زمان شيوع جهاني ويـروس كرونـا 67 درصد دانشگاه‌هاي جهان از آموزش الكترونيكي استفاده كرده‌اند. آموزش مجازي يكي از مهم‌ترين كاربردهاي فناوري اطلاعات است كه اولين بار توسط كراس مطرح شد و به‌عنوان استفاده از فناوري اطلاعات براي يادگيري تلقي مي‌شود و مجموعه وسيعي از فرايندها و اعمال همچون آموزش مبتني بر وب و كلاس‌هاي مجازي را در برمي‌گيرد. اين وضعيت بحراني (شرايط همه‌گيري كرونا و تعطيلي دانشگاه‌ها) نگراني‌هاي بسياري از قبيل فرسوده‌شدن دانشجويان را به همراه داشته است. فرسودگي تحصيلي در ميان دانشجويان، اشاره به احساس خستگي به خاطر تقاضاها و الزامات تحصيلي (خستگي )، داشتن يك حس بدبينانه و بدون علاقه به تكاليف درسي فرد (بي‌علاقگي ) و احساس شايسته نبودن به‌عنوان يك دانشجو (كارآمدي پايين ) دارد (شائوفلي و همكاران ، 2002،2007). با نظر به تعريف فوق درمي‌يابيم كه فرسودگي تحصيلي با سه مؤلفه‌ي: خستگي تحصيلي، بي‌علاقگي تحصيلي و كارآمدي پايين تحصيلي همراه است. در اين ميان عوامل زيادي بر افزايش فرسودگي تحصيلي دانشجويان و دانش‌آموزان اثر مي‌گذارند. از مهم‌ترين اين عوامل مي‌توان به اضطراب مرگ اشاره نمود. موضوع مرگ و توجه به آن در قالب اضطراب مرگ و فناپذيري ما در هرلحظه، امنيت فكري انسان را تهديد مي‌كند كه به‌عنوان مسئله‌اي اساسي در ديدگاه هستي شناسانه‌ و وجودي انسان‌ها، موردتوجه بالي نگران قرار گرفته است (كسل و دوبي ، 2018). در يك تعريف ساده اضطراب مرگ به حالتي گفته مي‌شود كه فرد احساس اضطراب، نگراني يا ترس مربوط به مرگ يا مردن را تجربه مي‌كند (هولترهوف و چانگ ، 2017)؛ بنابراين، آگاهي از فناپذيري و ترس از مرگ به‌عنوان بخشي از وضعيت انسان در طول تاريخ ثبت‌شده و جاي تعجب نيست كه اضطراب مرگ پديده‌اي شايع ميان مردم است (آبتيا، جال و روتلگ ، 2014)؛ به‌طوري‌كه تحقيقات شيوع آن را تا 16% در ميان مردم عادي گزارش كرده‌اند (بيرگيت، تك، رزمالن و ووشار، 2018) انصاريان (1392) در پژوهشي نشان داد بين كيفيت زندگي و فرسودگي تحصيلي دانشجويان رابطه معكوس و معنادار وجود داشته و رابطه خستگي هيجاني با سلامت روان رابطه معكوس و معنادار وجود داشت، رابطه بدبيني با سلامت محيط رابطه معكوس و معنادار وجود داشت و بين فقدان احساس موفقيت با روابط اجتماعي هيچ‌گونه رابطه‌اي وجود ندارد. فروشاني و عسكري (1397) در پژوهشي دريافتند كه بين اضطراب و فرسودگي تحصيلي رابطه معني‌داري وجود دارد و اضطراب و هوش هيجاني در عملكرد تحصيلي و فرسودگي تحصيلي نقش بسزايي دارد. همچنين رضايي و صفري (1396) نيز دريافتند بين اضطراب و فرسودگي تحصيلي رابطه معني‌داري وجود دارد. همان‌طور كه مشاهده شد، تاكنون پژوهش‌هاي زيادي در حوزه فرسودگي تحصيلي انجام‌شده است كه نشان از اهميت اين متغير در جريان آموزش و يادگيري دارد. به نظر مي‌رسد در شرايط پيش‌آمده (شيوع ويروس كوويد 19)، كيفيت زندگي و سلامت رواني دانشجويان بيش‌ازپيش در معرض تهديد و خطر قرار گرفته است. دوري از محيط دانشگاه و انتقال آموزش به فضاي مجازي تعاملات دانشجويان با يكديگر و اساتيد را با مشكلات جدي روبرو ساخته و پويايي و نشاط دانشجويان را سلب نموده است. از سويي ديگر شنيدن اخبار روزانه كه از تاخت‌وتاز اين ويروس مرگبار حكايت مي‌كند، آرامش روحي و رواني دانشجويان را تحت تأثير قرار داده و مانع از تمركز لازم بر دروس و تكاليف دانشگاهي شده است. با توجه به اهميت موضوع و بر اساس الهام از مباني نظري و تجربي فوق، اين پژوهش درصدد پاسخگويي به اين سؤال است كه آيا بين اضطراب مرگ و فرسودگي تحصيلي دانشجويان رشته علوم تربيتي دانشگاه فردوسي مشهد، ارتباط معنا‌داري وجود دارد؟