ارتباط گرايي: يك نظريه ايده‌آل براي مدارس ايران در عصر پساكرونا

اكنون انسان‌ها در محيطي زندگي مي‌كنند كه به‌واسطه فناوري، پيچيده و درهم‌تنيده شده است؛ اما اين ميزان از پيچيدگي و ارتباط با فناوري تا چه اندازه وارد سيستم آموزشي كشور شده است؟ يكي از فوايد كرونا در جوامعي مانند ايران ورود اجباري آموزش مجازي به كل سيستم مدارس كشور بوده است. اكنون كه در آستانه بازگشايي مدارس هستيم، آيا قابل‌تصور است كه به همان آموزش سنتي كه مواد درسي به‌صورت متني و چاپي ارائه مي‌شد برگرديم؟ دانش‌آموزان امروز نسبت به نسل قبلي خود بسيار متفاوت هستند و حتي قبل از كرونا هم كلاس‌هاي سنتي نيازهاي آن‌ها را برآورده نمي‌كرد. حال كه دانش‌آموزان در معرض آموزش آنلاين قرار گرفته‌اند، نياز به يك رويكرد جديد بيش‌ازپيش احساس مي‌شود. جداسازي نسل عصر ديجيتال از فضاي مجازي بسيار دشوارتر از قبل به نظر مي‌رسد، آن هم حالا كه آن‌ها يادگيري با استفاده از تلفن همراه، تبلت، لپ‌تاپ و سيستم‌هاي مديريت يادگيري تجربه كرده‌اند. اكنون به يك ديدگاه مدرن نياز است كه دانش‌آموز پسا كرونا را به دنياي مدرن پيوند دهد و به او بياموزد كه چطور در اين دنياي ديجيتال زندگي كند. درنتيجه اين مقاله امكان اجراي يك نظريه جديد در عصر ديجيتال به نام ارتباط گرايي را بررسي مي‌كند كه مي‌تواند خلأ بين نيازهاي دانش‌آموزان و روش‌هاي سنتي مدارس ايران را پر كند. ارتباط گرايي در سال 2005، سيمنز ارتباط گرايي را به‌عنوان يك نظريه براي عصر ديجيتال معرفي كرد. سيمنز (2005) بيان مي‌كند كه فرايند يادگيري در محيطي بي‌نظم و پيچيده اتفاق مي‌افتد. علاوه بر آن، سيمنز (2008) يادگيري را جرياني شبكه‌بندي شده توصيف مي‌كند كه تنوع شبكه و قدرت پيوندهاي موجود در شبكه از مهم‌ترين عوامل آن محسوب مي‌شوند در اين مقاله هشت اصل نظريه ارتباط گرايي كه سيمنز در سال 2005 مطرح كرده است، بررسي خواهد شد. اصل 1. يادگيري و دانشِ مبتني بر تنوع نظرات پس از آموزشي مجازي در دوران همه‌گيري كرونا، دانش‌آموزان از يك محيط آموزشي برگشته‌اند كه تحت تأثير خانواده، دوستان، معلمان و اينترنت بوده است. به‌جاي منع دانش‌آموزان از جستجوي اطلاعات از منابع ديگر، مربيان بايد آن‌ها را به استفاده از تفكرات متنوع، منابع چندرسانه‌اي و موتورهاي جستجوي هوشمند براي دسترسي به دانش راهنمايي كنند (فروغي، 2015). استفاده از محتوايي كه توسط گروهي از افراد در دانش‌نامه‌هايي مانند ويكي‌پديا لزوماً نامعتبر نبوده و دانستن نحوه استفاده از چنين وب‌سايت‌هايي و هم‌چنين نحوه جستجوي اينترنت يك استراتژي يادگيري ايده‌ال محسوب مي‌شود (اوتكت و كِلِر ، 2019). دانش‌آموزان بايد بتوانند در تعامل با افراد و منابع مختلف دانش موردنياز خود را كسب كنند. دانشي كه خود دانش‌آموز مي‌تواند به‌تنهايي آن را بيابد نبايد به‌صورت از پيش آماده توسط معلم در اختيار او قرار بگيرد (رايس ، 2018). اين كار باعث افزايش استقلال او در يادگيري مي‌گردد. اصل 2. يادگيري، فرايندي متشكل از گره‌ها يا منابع اطلاعاتي متصل گره‌ها در نظريه ارتباط گرايي افرادي هستند كه در يك شبكه با يكديگر ارتباط داشته و روي‌هم تأثير مي‌گذارند. اولين بار در سال 2008، تبسكات و ويليامز اصطلاح پروزومر را استفاده كردند كه به معناي توليد‌كننده و مصرف‌كننده اينترنت است. دانش‌آموز عصر جديد بايد اين توانايي را داشته باشد كه علاوه بر مصرف، توليدكننده محتواي الكترونيك نيز باشد. اصل 3. يادگيري نهفته در تجهيزات غيرانساني رايانه‌ها با استفاده از هوش مصنوعي از كاربران مي‌آموزند تا به كاربران كمك كنند. حتي در آينده، برنامه‌هاي وب 3.0 درك و منطق بالاتري داشته و هوشمندانه‌تر قضاوت خواهند كرد (فروغي، 2015). يادگيري نحوه استفاده از اين ابزار مدرن و هوشمند يك نياز اساسي در دنياي امروز محسوب مي‌شود. در حال حاضر درسي به نام كار و فناوري در مدارس به دانش‌آموزان تدريس مي‌شود كه محتواي آن تا حدي به اين نياز نزديك است؛ اما همين درس هم با توجه به نبود امكانات كافي در بسياري از مدارس با اقبال چنداني مواجه نشده است. استفاده از تلفن همراه كه در اختيار بيش‌تر دانش‌آموزان قرار دارد تا حد بسيار زيادي به حل اين مشكل كمك خواهد كرد. اگرچه در حال حاضر استفاده از تلفن همراه در مدارس كشور ممنوع است، به نظر مي‌رسد اين مسئله نيازمند تجديدنظر مسئولين و سياست‌گذاران مي‌باشد. اصل 4. ظرفيت بيش‌تر دانستن مهم‌تر از دانش كنوني معلمان گاهي از اين موضوع شكايت مي‌كنند كه دانش‌آموزان تحقيقات و پروژه‌هاي كلاسي خود را با كپي كردن جملات اولين وب‌سايتي كه در جستجوي گوگل يافت مي‌شود، انجام مي‌دهند و نگاهي سطحي به موضوعات دارند. درواقع دانش‌آموزان دنياي مدرن غرق در موتورهاي جستجوگر اينترنت شده‌اند، اما آيا به همان اندازه داراي تفكر انتقادي نيز هستند؟ ظرفيت بيش‌تر دانستن به درك و كاربرد دانش درنتيجه يك فرايند اكتشافي اشاره مي‌كند (اوتكت و كِلِر ، 2019). اين نظريه ارتباط گرايي است كه راهي براي داشتن دانش‌آموزان با‌انگيزه و خودمختار فراهم مي‌كند كه قادر به كاوش در اينترنت و يادگيري عميق هستند (دانز ، 2019). اصل 5. پرورش و حفظ ارتباطات براي تسهيل يادگيري مستمر بومي‌هاي ديجيتالي كه با فناوري و رايانه رشد يافته‌اند (پرنسكي ، 2001) وقتي در يك شبكه قرار مي‌گيرند يادگيري بهتري خواهند داشت. هامانووا، پركستووا و كلوبال (2018) يك شبكه از دانش‌آموزان در دو مدرسه ابتدايي در پلتفرم ادمودو ايجاد كردند. دانش‌آموزان اين دو مدرسه با مشاركت هم يك روزنامه الكترونيك براي حل يكي از مشكلات زندگي خود در دنياي واقعي منتشر كردند. اين يك نمايش كامل از اكولوژي يادگيرندگان بود كه مطلوب نظريه‌پردازان ارتباط گرايي است (باوس و سوانويك ، 2018). به گفته جورج سيمنز (2005)، تحليل شبكه‌هاي اجتماعي يكي از مؤلفه‌هاي مهم در درك مدل‌هاي يادگيري در دنياي ديجيتال است. به‌جاي اين‌كه از دانش‌آموزان بخواهيم از شبكه‌هاي اجتماعي دوري كنند، بايد به‌ آن‌ها بياموزيم چگونه از ظرفيت‌هاي موجود در اين فضا براي يادگيري بهتر استفاده كنند. اصل 6. توانايي ديدن ارتباط بين رشته‌ها و ايده‌ها بخشي از اين اصل به ماهيت چند رشته‌اي بودن دانش اشاره دارد. دانش‌آموزان مي‌توانند ارتباط بين نظرات و مفاهيم مختلف از رشته‌هاي ديگر را بشناسند (الي ، 2014). برخي دانش‌آموزان در طول همه‌گيري كرونا از اين مسئله گلايه داشتند كه روش‌هايي كه به‌عنوان‌مثال روش‌هايي كه معلم رياضي به كار مي‌برد با چيزي كه آن‌ها در اينترنت ديده‌اند متفاوت است. برخي دانش‌آموزان صحت مطالبي كه معلم ارائه مي‌داد را با آشنايان خود و يا با مطالب ارائه‌شده در اينترنت بررسي مي‌كردند. درنتيجه اين تفكر در ميان دانش‌آموزان نسل جديد ايجادشده كه معلمان و مدرسين تنها صاحبان اطلاعات نيستند. از سوي ديگر معلمان مدارس نسبت به اين مسئله واكنش‌هاي منفي داشته‌اند؛ اما نظريه ارتباط گرايي مي‌گويد كه درهاي كلاس بايد براي تبادل ديدگاه‌ها از رشته‌ها و منابع ديگر باز باشد. اصل 7. دسترسي به دانش به‌روز و صحيح در دنياي امروز كه دانش به‌طور روزانه در حال توليد شدن است، يك نظر و استنباط كه امروز درست است ممكن است فردا نادرست باشد (الي، 2014). اين مسئله نشان مي‌دهد كه چرا دانش‌آموز عصر جديد بايد ياد بگيرد چگونه به دانش به‌روز دسترسي داشته باشد و آن چيزي كه ديگر معتبر نيست را از حافظه خود پاك كند. اصل 8. تصميم‌گيري: يك فرايند در يادگيري با پيشرفت فناوري اطلاعات و شبكه‌هاي اجتماعي، دانش‌آموزان امروز در معرض اطلاعات متنوع از منابع معتبر و نامعتبر قرار دارند. ازآنجاكه پيدا كردن منبع مورد اعتماد بسيار سخت‌تر از گذشته شده است، مهارت تصميم‌گيري در انتخاب منابع مناسب و اين‌كه دانش‌آموز بداند از چه كسي و كجا و در چه زماني بياموزد، خود يك مهارت بسيار حياتي محسوب مي‌شود كه بايد در مدرسه آموزش داده شود.