بررسي وضعيت واحد درسي كارورزي دانشگاه فرهنگيان در پاندمي كرونا ازنظر استادان راهنماي كارورزي

تربيت‌معلم سنگ بناي آموزش‌وپرورش و مجموعه‌اي از آموزش مهارت‌هاي تدريس، مهارت‌هاي پداگوژي و مهارت‌هاي حرفه‌اي است (سينگ ،2021). اهميت تربيت حرفه‌اي چنان است كه يكي از پيش‌نيازها براي رشد اقتصادي كشورها در اواخر قرن بيستم و اوايل قرن بيست و يكم شمرده شده است. تربيت حرفه‌اي كارآمد يكي از بنيادي‌ترين راه‌هاي تحقق برخي اهداف هر نظام آموزشي است و داشتن فلسفه روشن و چارچوب نظري معين براي تربيت حرفه‌اي، يكي از نخستين اقدامات بنيادي در تحقق هدف تربيت حرفه‌اي كارآمد است (غفاري و همكاران، 1397). دانشگاه فرهنگيان از سال 1390، طبق سند تحول بنيادين متولي اصلي تربيت‌معلم معرفي شده است. در برنامه‌هاي درسي بازنگري شده دانشگاه فرهنگيان علاوه بر دروس عمومي و اختصاصي و تربيتي، چهار ترم كارورزي براي دانشجو معلمان در همه رشته‌ها تعريف شده است. براي دانشجويان معلمي، كارورزي فعاليتي در راستاي كسب تجربه دست‌اول از برخورد با دانش‌آموزان در موقعيت كلاس و مدرسه است. برنامه آموزش عملي و حرفه‌اي معلمي و كارورزي صرفاً محدود به يادگيري تدريس كلاسي نيست، بلكه فعاليتي در راستاي آماده كردن كارورز براي رويارويي با انواع موقعيت‌ها در سيستم واقعي كلاس و مدرسه است (پريتي و تاياگي ،2019). بر اين اساس برنامه كارورزي دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگيان داراي رويكرد تربيت‌معلم فكور و داراي تفكر تأملي در مواجهه با موقعيت‌هاي پيچيده و به‌شدت متنوع تدريس است (ملكي و همكاران، 1399). امروزه توانايي تفكر تأملي يكي از ويژگي‌هاي معلمان اثربخش است. معلمان فكور داراي سطح بالايي از مهارت‌هاي فكري و حل مسئله هستند كه براي رشد دانش‌آموزان در فرآيند ياددهي- يادگيري ضروري است. ديويي (1916) به نقل از ويد و يابروت (1966) براي اولين بار مفهوم معلم فكور يا تأملي را مطرح كرد. پس از ديويي، شون (1987) تفكر تأملي را به‌عنوان يك موضوع مهم در تربيت‌معلم همراه با دو مفهوم جديد شامل تأمل در عمل و تأمل بر عمل مطرح كرد كه اولي بيانگر تفكر كردن و انجام عمل است و دومي بيانگر اين است كه معلم بازنگري داشته و به تجزيه‌وتحليل عملي كه انجام داده مي‌پردازد. از سوي ديگر، جهاني‌شدن ارتباطات، تقويت مجازي ارتباط فرهنگي، تأثير تجارب عملي بر كيفيت عملكرد، ضرورت‌هاي علمي و لزوم تقويت بنيه مهارت‌هاي حرفه‌اي معلمان جديد در ابعاد محلي و ملي از عمده‌ترين الزامات توجه به ايجاد يك نظام هدفمند در مقوله تربيت‌معلمان جديد در دنياي مدرن است (ميتري ، 2001، 14). كيفيت برنامه كارورزي تربيت‌معلم بر يادگيري دانش‌آموزان مؤثر است. بين برنامه كارورزي در دانشگاه و مديريت كلاس درس معلم رابطه مستقيم وجود دارد (جونز ، 2006). نظر به اهميت واحد درسي كارورزي در تربيت حرفه‌اي دانشجو معلمان، پژوهش‌هاي زيادي در اين زمينه انجام شده است. برخي از اين پژوهش‌ها به شرح زير است: جاوداني و همكاران (1397) به بررسي اثربخشي دروس موضوعي تربيتي (PCK) در كسب صلاحيت‌هاي حرفه‌اي نومعلمان دانش‌آموخته دانشگاه فرهنگيان پرداختند. نتايج پژوهش آن‌ها نشان داد كه درس كارورزي داراي بيشترين اثربخشي و دروس تحليل محتواي كتب درسي، كمترين اثربخشي را دارند. موسوي و رفيعي (1395) در پژوهشي با عنوان كارورزي و نقش آن در توسعه شايستگي‌هاي حرفه‌اي دانشجو معلمان، نشان دادند كه هر مرحله از كارورزي بخشي از مهارت‌هاي موردنياز دانشجو معلمان را به وجود مي‌آورد مانند مهارت‌هاي آمادگي براي ورود به كلاس درس، مهارت شروع دل‌چسب و رغبت‌انگيز، مهارت در بيان ساده و قابل‌فهم. رفيعي و همكاران (1396) در پژوهش خود نشان دادند كه كارورزي به‌عنوان قلب فعاليت‌هاي دانشگاه فرهنگيان، فرصت‌ها و فعاليت‌هاي خوب و ويژه‌اي را براي تربيت‌معلماني فكور، كارآمد، توانمند و پيشرو در آموزش‌وپرورش تدوين نموده و در اختيار قرار داده است. يافته‌هاي پژوهش زارع صفت و همكاران (1395) در رابطه با ادراكات دانشجو معلمان از مسائل كارورزي نشان داد كه كارورزان از يك‌سو با چهار دسته مسائل شامل: مسائل شناختي، مسائل عاطفي، مسائل انگيزشي، مسائل رفتاري و از سوي ديگر با سه نوع مسائل تعاملاتي شامل: تعاملات درون آموزشگاهي، تعاملات با استاد راهنما و تعاملات سازماني مواجه بوده‌اند. قلب، محور و مدار و ستون فقرات برنامه‌هاي درسي تربيت‌معلم، برنامه درسي كارورزي است، به همين علت برنامه كارورزي به‌مثابه تاروپود قالي عمل مي‌كند و شاه‌كليد برنامه تربيت‌معلم است (موسي پور، 1394). نظر به اهميت درس كارورزي و اجراي آن در مدارس و دانشگاه فرهنگيان، در اين مقاله به بررسي وضعيت واحد درسي كارورزي در دوران همه‌گيري كوويد 19 پرداخته شده است. در دوران همه‌گيري كرونا در كشور و تغيير شرايط مدارس و دانشگاه‌ها، فضا و بستر برگزاري كلاس‌ها و درنتيجه حضور مستقيم كارورزان در مدارس و دانشگاه دستخوش تغييرات شديدي شد. درنتيجه در اجراي برنامه كارورزي، تعداد و محتواي گزارشات كارورزي، طراحي خرده فعاليت يادگيري در كلاس‌هاي درس، تدريس مستقل و تدريس مشاركتي با رويكرد درس پژوهي، ضوابط و شرايط جديدي به‌تبع بستر موجود تدارك ديده شد كه تجربه كارورزي كارورزان را در اين دو سال متفاوت از سال‌هاي قبل نمود و لذا اين پژوهش با هدف بررسي وضعيت واحد درسي كارورزي دانشگاه فرهنگيان در دوران كرونا از نگاه اساتيد راهنماي كارورزي در پي پاسخ به سؤالات زير انجام شده است: 1- اهداف واحد درسي كارورزيِ دانشگاه فرهنگيان تحت تأثير شرايط كرونا، چگونه محقق شده است؟ 2- معيارهاي اجرايي در كارورزي مانند ميزان زمان صرف شده، تعاملات استاد و دانشجو و دانش‌آموز و عنصر فضا در دوران حضوري و مجازي چگونه است؟ 3- چالش‌هاي مهم واحد درسي كارورزيِ دانشگاه فرهنگيان در دوران كرونا كدامند؟