شناسايي و رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر كاربست فناوري‌هاي آموزشي در فرايند تدريس در شرايط بحراني كوويد 19 از ديدگاه معلمان متوسطه اول شهر شادگان به‌منظور ارائه الگوي مناسب

با گسترش بيماري پاندمي كوويد 19 در سراسر جهان و ايران، شاهد تغيير عمده‌اي در سيستم آموزش از رويه حضوري دانش‌آموزان در مدارس به سمت مجازي‌سازي محيط آموزش و فرايند ياددهي و يادگيري هستيم. با توجه به آنكه در كشوري نظير ايران كه پيش‌تر از اين، زيرساخت‌هاي توسعه همگاني آموزش مجازي فراهم نبوده، تعطيل شدن مدارس و جبر ناشي از گسترش بيماري پاندمي كوويد سبب ايجاد برنامه‌ريزي به‌منظور ايجاد شبكه ملي آموزش مجازي در مقاطع مختلف بوديم كه اين موضوع با كاستي و كمي‌هايي روبرو بوده است. لذا مجموعه عواملي بر كاربست فناوري‌هاي آموزشي در فرايند تدريس مي‌تواند مؤثر باشد كه لزوم شناسايي آن‌ها در زمينه حصول موفقيت فناوري‌هاي آموزشي در نظام آموزش‌وپرورش بسيار حائز اهميت است. گراف و موزا، (2008)، براي شناسايي عوامل مؤثر بر نحوه تلفيق اثربخش فناوري‌هاي آموزشي در فرايند تدريس در شرايط بحراني مدلي را ارائه كرده‌اند كه در اين مدل بر مبناي تأكيد بر نوآورانه بودن برنامه درسي فناورانه عواملي همچون مدرسه (بافت)، معلم (نوآور)، پروژه (نوآوري)، دانش‌آموزان (كاربران)، فناوري و ماهيت آن و پژوهش و سياست‌گذاري مدنظر قرار گرفته است. چهار عامل اول (مدرسه، معلم، پروژه و دانش‌آموزان) بر ماهيت نوآوري يا تلفيق فناوري‌هاي آموزشي در فرايند تدريس توجه دارند كه با خط‌چين در مدل مشخص شده‌اند و عامل‌هاي پژوهش و سياست‌گذاري و فناوري با عوامل بيرون از نظام آموزشي بيشتر در ارتباط هستند (به نقل از سراجي و همكاران، 1393). در شرايط امروز كه اين ويروس ناشناخته و آفتاب‌پرست گونه هرروز شكل جديدي از آن بسياري از جنبه‌هاي زندگي انسان را مختل ساخته و آموزش دانش‌آموزان با سردرگمي و ماندن بين دوراهي سنتي و از راه دور نگه‌داشته است شناخت عوامل مؤثر بر كاربست فناوري در امر يادگيري و تدريس به دانش‌آموزان و تجديدنظر در سياست‌ها گامي مهم در جهت ارتقاء و بهبود وضعيت موجود خواهد بود. چراكه استفاده از فناوري‌ها براي ارتقاء يادگيري از راه دور فرصت‌هايي را براي فراگيران در جهت كاهش اضطراب و بهبود سلامت روان آن‌ها فراهم مي‌كند و با اين كار مي‌توانيم بر اين چالش‌ها غلبه كنيم (كوهان و همكاران، 2020). اگرچه تغيير به‌صورت آنلاين غيرمنتظره، اما معلمان و طراحان برنامه درسي تلاش خود را كردند كه اين تغيير با سرعت و يكنواخت صورت پذيرد و فيلم‌برداري از سخنراني‌ها و تدريس يكي از سريع‌ترين راه ممكن براي انتقال در اين شرايط نيز بود كه همواره براي برخي دروس با توجه به‌ضرورت تكرار و تمرين آن پس از گذشت دو سال تحصيلي از اين واقعه هنوز رايج بوده و دانش‌آموزان از اين ‌روش بهره مي‌گيرند. البته بايد از اين بحران به‌عنوان فرصت در جهت كسب بينش براي حركت به آموزان از راه دور و شناخت راه‌هاي تقويت يادگيري آنلاين تلقي كرد و تا حد ممكن از آن درس گرفت (ارتيز، 2020). البته اگر بخواهيم در آينده به‌عنوان يك جامعه‌ي هوشمند عمل كنيم و به دنبال تجربه‌ي فرصت‌هاي جديد باشيم (مك مستر و همكاران، 2020). البته هرگز نبايد از فناوري به‌عنوان جايگزين تدريس در كلاس و آموزش سنتي استفاده كرد چراكه كاهش آموزش به دليل تعامل بيش‌ازحد با رايانه، فرصت را براي يادگيري مهارت‌ها و ويژگي‌هاي مهم انساني را محدود مي‌كند و ما موجودي هستيم كه هويت فرهنگي ما به تعامل با يكديگر در دنياي واقعي بستگي دارد؛ و بهتر است از فناوري به‌عنوان مكمل در آموزش استفاده گردد و جايگزيني كامل با آموزش سنتي منع مصرف دارد (برون، 2020). اصحابي (1399) ضرورت كاربست فناوري آموزشي در نظام‌هاي تعليم و تربيت را بررسي كردند. امروزه براي شفاف كردن امر آموزش، متنوع كردن وسايل فرآيند تدريس و روشن كردن مطالب درسي، استفاده از وسايل كمك‌آموزشي توسط معلمان امري اجتناب‌ناپذير است. دانش‌آموزان با استفاده از وسايل كمك‌آموزشي به فرآيند يادگيري و تدريس عينيت مي‌بخشند و به‌آساني به در جريان تدريس به فراگيري آموخته‌هاي جديد مي‌پردازند. همچنين، وينتر و همكاران (2021) در تحقيقي تحت عنوان استفاده معلمان از فناوري و تأثير كوويد-19 عنوان كرد كه بيماري همه‌گير كوويد-19 و در پي آن تعطيلي مدارس، معلمان را مجبور كرد كه به تدريس آنلاين روي بياورند اما موفقيت در اين نوع آموزش از آن مربياني خواهد شد كه شايستگي‌هاي آموزش آنلاين را داشته باشند و يافته‌ها نيز ادراك معلمان از مهارت‌ها و شايستگي‌ها و تجربياتي كه از چالش‌هاي پيش رو كسب كردند را در كاربرد فناوري در امر تدريس و آموزش را مهم تلقي كرده است. همچنين انو (2021) در تحقيقي كه در زمينه دانش و كاربرد فناوري در تدريس درس فيزيك انجام داد به اين نتيجه رسيد كه كاربرد فناوري در انگيزش و يادگيري دانش‌آموزان مؤثر بوده و همچنين معلمان براي درك بهتر مفاهيم بايد از فناوري در امر تدريس به‌كارگيرند. اين يك واقعيت شناخته شده است كه كاربست فناوري در امر تدريس اجتناب‌ناپذير بوده و نه‌تنها در شرايط بحراني بلكه در تام زمان‌ها موردنياز خواهد بود اما شرايط امروز كه به‌وسيله‌ي اين ويروس همواره متغير به وجود آمده نياز به فناوري را برجسته ساخته است. طبق مطالعه‌اي كه صورت گرفته است عوامل مؤثر بر كاربست فناوري در اين دوران بي‌سابقه شناسايي و اولويت‌بندي شده كه نتايج آن نقش مؤثر در سياست‌گذاري‌هاي آينده و تبيين برنامه‌هاي درسي مبتني بر فناوري خواهد داشت.