الگوي ارتباطي مؤثر تدريس: روشي كارآمد جهت افزايش هيجانات مثبت فراگيران در دوران پساكرونا

مدرسان به‌عنوان مجريان برنامۀ آموزشي و تربيت‌كنندگان نيروهاي انساني، از مهم‌ترين اركان نظام آموزشي مي‌باشند. ازاين‌رو شايسته است آنان افزون بر تجارب علمي داراي مهارت برقراري ارتباط مؤثر با فراگيران نيز باشد؛ زيرا يادگيري در سايۀ ارتباط مؤثر ميان مدرس و فراگير شكل مي‌گيرد (يزداني و پور عمران، 1396) و نوع ارتباط با مدرس در انگيزۀ فراگير براي انجام فعاليت‌هاي تحصيلي بسيار مؤثر است (اسپيلت و همكاران، 2012). در همين راستا ازجمله عوامل اساسي در برقراري ارتباط مؤثر، ايجاد هيجانات مثبت در محيط آموزشي است زيرا؛ كلاس يك محيط عاطفي است كه در آن هيجانات فرد در اشتياق به يادگيري و خلاقيت او تأثير بسزايي دارد (پكران، 2014). با توجه به اهميت هيجانات در يادگيري، درگير كردن حواس در آموزش نيز جايگاه مهمي ‌دارد؛ به نظر مي‌رسد شناسايي حواس مؤثر و موردنياز فراگيران و ميزان درگيري آن‌ها در حين تدريس موجب افزايش هيجانات مثبت و همچنين يادگيري بهتر آنان مي‌شود (ابراهيمي، 1398). افزون بر درگيري حواس، توجه مدرس به فراگيران نيز در توليد هيجانات مثبت غيرقابل‌انكار است، فراگيراني كه با مدرسان خود رابطه‌اي گرم و صميمي دارند با داشتن اعتمادبه‌نفس بالا، نگرش مثبت به مدرسه و لذت بردن از پذيرش همسالان خود از انگيزۀ بيشتري براي يادگيري برخوردارند (آندرزيوسكي و ديويس، 2008). در مقابل رابطۀ نامناسب با مدرس منجر به عواملي مانند افت تحصيلي، ترك تحصيل و عدم پذيرش از سوي دوستان مي‌شود (هيوز و چن،2011). بر اين اساس مدرس به‌منظور توجه به فراگيران مي‌تواند از انواع نوازه‌ها در ارتباط خود با آنان بهره ببرد. نوازه‌ها ارتباطات ميان فردي قابل‌مشاهده‌اي هستند كه نياز احساسي افراد به ديده شدن را برآورده مي‌سازند (برن، 1988). منظور از نوازه در محيط آموزشي، به رسميت شناختن و توجه كردن به شاگردان است (پيش‌قدم و فرخنده‌فال، 1395) كه اين امر موجب بروز احساس خوشايند و هيجانات مثبت در آنان مي‌شود؛ بنابراين مدرس مي‌تواند با افزايش هيجانات مثبت فراگيران از طريق درگير كردن حواس مختلف و ارائۀ نوازه‌هاي گوناگون، آنان را در يادگيري بهتر مطالب درسي ياري رساند. اين در حالي است كه امروزه به دنبال همه‌گيري بيماري كرونا ويروس، كلاس‌هاي درسي در بستر فضاي مجازي برگزار مي‌شود. به نظر مي‌رسد در آموزش مجازي برخلاف آموزش حضوري كه در آن مدرس به كمك ابزارها و شيوه‌هاي گوناگون مطالب درسي را تبيين كرده و با برقراري ارتباط چهره به چهره از بازخورد و نوازه استفاده مي‌كند، فرصت بهره‌گيري از برخي امكانات مانند درگير كردن حواس حداكثري فراگيران و ارائۀ نوازه‌هاي غيركلامي به آنان وجود ندارد. همچنين ممكن است عواملي مانند شخصيت رواني و فردي فراگيران و احساس نگراني از بازخورد غيرمنتظرۀ معلم يا هم‌كلاسي‌ها مانع پرسش سؤالات از معلم شود كه درنهايت اين مشكلات موجب كاهش هيجانات مثبت و افزايش هيجانات منفي مانند نگراني و اضطراب روحي و رواني در فراگيران و به‌تبع آن نداشتن انگيزه و اشتياق زياد براي حضور فعال در كلاس مي‌شود (صادقي، 1399). ازاين‌رو شايسته است مدرسان در دوران پساكرونا توجه بيشتري به افزايش هيجانات مثبت فراگيران داشته باشند. به همين منظور به نظر مي‌رسد الگوي ارتباطي مؤثر تدريس (پيش‌قدم و ابراهيمي،1399) روش كارآمدي براي تدريس دوران پساكرونا باشد. اين الگو با توجه به آموزش هَيَجامَدمحور (آموزش مبتني بر حس و هيجان) طراحي شده است. هَيَجامَد با تلفيق دو واژۀ هيجان و بسامد به هيجانات حاصل‌شده از طريق حواس مختلف اشاره دارد (پيش‌قدم، طباطبائيان و ناوري، 1392). در الگوي ارتباطي مؤثر تدريس با در نظر گرفتن ميزان درگيري حواس در يادگيري، مدرس به‌عنوان فردي حس‌آگاه و حس‌محرك شناخته مي‌شود كه قدرت تصميم‌گيري در مورد ميزان و چگونگي درگيري حواس فراگيران را دارد. در اين الگو با توجه به نقش مدرس انواع تكنيك‌هاي حس‌آگاهي و حس‌محركي در چهار زيرمجموعۀ ارتباط‌مركز، حواس‌مركز و پيراارتباط و پيراحواس معرفي شده است (پيش‌قدم و ابراهيمي، 1399). اهميت توجه به جايگاه هيجانات و حواس در برقراري يك ارتباط مؤثر ميان مدرس و فراگير و به‌تبع آن تدريس موفق و كم‌توجهي مدرسان نسبت به اين امر مهم در آموزش مجازي، نگارندگان را بر آن داشت تا به روش‌هاي جبران اين كم‌توجهي بپردازند و به اين سؤال پاسخ دهند كه الگوي ارتباطي مؤثر تدريس چگونه در افزايش هيجانات مثبت فراگيران براي يادگيري در دوران پساكرونا تأثيرگذار است؟ هدف از انجام پژوهش حاضر ارائۀ راهكاري مؤثر به مدرسان به‌منظور داشتن يك تدريس موفق در دوران پساكرونا است.