بررسي ابعاد شخصيت حمزه سيدالشهدا در شعر قديم فارسي

حضرت حمزه سيدالشهد، عموي نبي مكرم، يكي از شخصيت هاي مهم صدر اسلام است كه با وجود دلاوري ها و جان فشاني هاي بسيار، جايگاه رفيعش آن گونه كه شايستۀ اوست، در شعر فارسي انعكاس نيافت. از ميان خيل انبوه شاعران فارسي گو، گروهي از آنان به شجاعت حضرت توجه كرده اند و برخي شاعران، از نظرگاه عرفاني به موضوع شهادت جانسوز ايشان پرداخته اند. اين جستار برآن است ضمن بررسي جايگاه حضرت حمزه از ديدگاه شاعران فارسي زبان، ابعاد عرفاني شخصيت ايشان را از منظر دو شاعر عارف، سنايي غزنوي و مولوي كه بيش از ديگران به اين موضوع پرداخته اند، واكاوي كند. دستاورد پژوهش اين است كه سنايي در حديقه و ديوان اشعار خود و مولوي در ديوان شمس و مثنوي معنوي، در مقايسه با ديگر شاعران، بيشترين اشاره را به حضرت حمزه كرده اند. سنايي ضمن آنكه واقعۀ جانسوز شهادت حضرت حمزه را با بياني حسرت آلود و عاطفي بيان مي كند، شرط پذيرش نماز را بريدن از خود و تمام تعلّقات دنيوي مي داند. در جهان بيني عرفاني مولانا، توجه به واقعۀ شهادت حضرت حمزه، راهي است براي بيان مسائلي همچون اهميت فناي صوفيانه، موت اختياري و ترجيح عشق بر شجاعت.