الهام و برداشت از مفاهيم بنيادي و نظام فضايي معماري ايران

چكیده این مقاله سعی دارد وجهی از معماري ایرانی را فراسوي علوم محض، بازخوانی كند. در شكلگیري معماري ایران، نظر، جهانبینی و تفكر ارتباط بسیار نزدیك با فضا داشته است. این امر ممكن است در مرحله اول جستجوگر حل مسائل جوي و اقلیمی بوده باشد؛ ولی در مراحل تكمیلی، ذهنیتی مشهود است كه در آن كلیه تحولات عقلانی و تخیلات معنوي نفوذ كردهاند. همانگونه كه پیوند نگاه به دنیا و زندگی در جوشش مكانها و فضاها در تمامی ساختمانهاي معماري سنتی به چشم میخورد. در این تحلیل ویژگیهایی قابل استخراج است كه تقریباً خاص این مملكت است و طبیعتاً از آنجا كه بستر ارزش اصلی آن اسلام بوده است، این ویژگیهاي كالبدي و فضاي معماري در دیگر كشورهاي اسلامی نیز قابل مشاهده است. در ضمن كاملاً روشن است كه معماري همیشه آینه انسان و آرزوهایش بوده است و در شكلگیري معماريهاي جهان بدون شك ارزشهاي فناناپذیر و جاویدان حضور دارند كه فصل مشترك آن موجودیت انسان در زمین و جهانبینی اوست. در مطالعه معماري ایرانی و استخراج مفاهیم ، مبانی و ویژگی- هاي آن كاملاً روشن است كه اساس و شالوده اصلی آن در فلسفۀ وجودي این سرزمین بوده است. در نتیجه، مطالعه آن بدون عمیق شدن در مسائل اجتماعی، فرهنگی، دینی و ادبی ناممكن است و روش تطبیقی رفت و برگشتی بین قالب صورت و فلسفه اجتناب ناپذیر میباشد. مطلب پیچیدهتر، راز فضاي فرهنگی است كه بدون سفر عاشقانه در ژرفاي انتزاعی و معنوي آن به دست نمیآید. تمام معماريهاي برجسته جهان رازي دارند كه فقط با چشم دل میتوان به آن راه یافت. در ایران این نگرش عاطفی هنگامی حاصل میشود كه تعادل و پیوندهاي محیطی و معنوي انسان با استحكام و تعادلی مطلوب بر پا شده باشد. 1 واژههاي كلیدي: معماري ایرانی، جهانبینی، نظام فضایی